logo
26 TEMMUZ 2025

Ekonomide model arayışları

26.08.2013 00:00:00
Ekonomik sorunlar çözülemeyince, ekonomide yeni model arayışları da hiçbir zaman bitmemiştir. Yeni diye sunulan birçok modelin,  yeni bir yanının bulunmadığı, eski modelleri temel alan yaklaşımlar olduğu görülmüştür. Bundan dolayı ekonomide yeni model arayanlar ümitsizliğe düşmüşler, ama yine de aramaktan vazgeçmemişlerdir.Türkiye Cumhuriyeti kurucuları da ekonomide model arayışına katılmış ve ekonomi konusunda hayli kafa yormuşlardır. Bu amaçla İzmir'de 'İktisat Kongresi' düzenlediler. Devletimizin kurucularında egemen olan görüş, ekonomide milli ve tam bağımsız olmaktı. Ancak her nedense, yabancı sermayeye de karşı olmadıklarını sık sık dile getiriyorlardı. Mustafa Kemal Paşa, İzmir İktisat Kongresi'ni açış konuşmasında şöyle diyordu: "Efendiler, iktisadiyat sahasında düşünürken ve konuşurken zannolunmasın ki, biz ecnebi sermayesine hasım bulunuyoruz. Hayır, bizim memleketimiz vâsidir, çok sây ve sermayeye ihtiyacımız vardır. Binaenaleyh kanunlarımıza riayetkâr olmak şartıyla ecnebi sermayelerine lâzım gelen teminatı vermeye hazırız ve şayan-ı arzumudur ki, ecnebi sermayesi bizim sanayimize ve servet-i sâbitemize inzimam etsin. Bizim için ve onlar için faydalı neticeler versin, fakat eskisi gibi değil."Görülen o ki, devletimizin kurucularının ilk zamanlar benimsediği model, yabancı sermayeye şartlı izin veren, özel girişim yanlısı bir modeldi. Bazı ekonomistler, İzmir İktisat Kongresi düzenlendiği tarihlerde Lozan Antlaşması henüz imzalanmadığından, Batılı devletlere güven vermek için yabancı sermayeye vurgu yapıldığını iddia ederler. Yabancı sermaye konusu sadece söylem düzeyinde kalsaydı, bu iddianın haklılık payı olurdu. Ama öyle olmadı. Yabancı sermaye teşvik edildi ve bu yönde ciddi uygulamalar yapıldı. Böyle olmasına rağmen, yine de yabancı sermaye yatırımları düşük seviyede kalmıştır.Elbette bunun birçok nedeni vardır. Nedenlerden birini Alman yazar Dr. K. Krüger şöyle anlatır: "Lozan Antlaşması'nın mürekkebi kurumadan, İstanbul ve Ankara, Avrupa'nın her yerinden, hatta ABD'den büyük spekülâtör ordularının işgaline uğradı, bunlar akla gelebilecek her türlü araca başvurarak, özellikle de fiyat kırarak sipariş almaya çalışıyorlardı. Müthiş adlar taşıyan şirketlerin acenteleri bütün bakanlık binalarının bekleme odalarını doldurdular, fakat siparişler verildikten sonra, bu bayların çoğunun en küçük sözleşmeyi bile yerine getiremeyecek mali destek ve güçten yoksun, önemsiz komisyoncular olduğu anlaşıldı. Bu durum, Türk yönetimi için çok utanç verici sonuçlar doğurdu." Buna benzer nedenlerden dolayı birçok yabancı yatırım tasfiye edilmiştir. Yabancılar, Türk Hükümetinin keyfi davrandığını ileri sürdüler, fakat taraftar bulamadılar. Çünkü ortada bir keyfilik yok, doğrudan doğruya haklılık vardı.Şu gerçeği de göz ardı etmemek gerekir: Cumhuriyetin kurucularının ekonomideki arayışlarında dış dünyanın da büyük tesiri olmuştur. Dahası kurucular, dış dünyada uygulanan ekonomi modelleri üzerinde de derin araştırma ve incelemeler yapmışlardır. İzmir İktisat Kongresi'nde Mustafa Kemal Paşa'dan sonra konuşan İktisat Vekili Mahmut Esat Bozkurt, "Dünyada mevcut ekonomi modellerinin hiçbirine bağlı olmayıp, memleketin ihtiyaçlarına göre, çeşitli modellerin öngördükleri eylemlerden karma bir model oluşturacaklarını" söylemiştir. Gerçekten de uygulamalarda, aynı anda hem dış tesirler, hem de milli arayışlar arasında gidip gelmeler yaşanmıştır. Ama ekonomide ana eksen özel girişim yanlısı olmaktı. Şunu da belirtmek gerekir: O dönemlerde özel girişimden yana olmak, özel sermayeyi desteklemekle sınırlı idi. Daha doğrusu hedef, milli girişimci yetiştirmekti.Kısacası, geçmişten günümüze, ülkemizde ve dünyada ekonomide model arayışları devam etti.  Ancak son yıllarda, devrim derecesinde bir değişiklik oldu. Bu arayışlara, Prof. Dr. Haydar Baş, 'Milli Ekonomi Modeli' ile son noktayı koydu. Bazılarının bunu görmemesi veya gördüğü halde inkâr etmesi gerçeği asla değiştirmez.
Yorumlar
Yorum bulunmuyor.
Yorumlarınızı paylaşın

--
 
M. Hilmi Yıldırım / diğer yazıları
'YPG'nin silah bırakmasını bekliyoruz'
Fidan'dan çok kritik Suriye mesajları
Hatay'da neler oluyor?
Ateşlenip hastaneye kaldırılan 7 askerden 2'si şehit oldu
Ümmette, ümmetçiler de uyuyor
Gazze'de açlık nedeniyle son 24 saatte 9 ölüm daha
3 ilçede yangın kontrol altında
Antalya Valiliği açıkladı
'Bu hafta Trump ve Putin ile görüşebilirim'
Erdoğan İstanbul konuştu
Filistin'e yardım götürüyordu
Hanzala gemisiyle tüm iletişim kesildi
25 yıl sonra bir ilk
Suriye ve İsrailli yetkililer Paris'te bir araya geldi
Bir yangın haberi de Diyarbakır'dan...
Petrol kuyusunda çıkan yangında 3'ü ağır 8 kişi yaralandı
Macron: 'Filistin devletini tanıyacağız'
ABD Dışişleri Bakanı'ndan tepki
PKK, Suriye'de 11 askeri alıkoydu
Fesih de yok, silah bırakma da...
Karabük Valisi yangınlarla ilgili açıklama yaptı
"613 hanede 1006 vatandaş tahliye edildi"
5 ilde 2 bin 619 kişi güvenli bölgelere alındı
AFAD son durumu paylaştı
İsrail'in Hayfa kentinde 'Gazze' protestosu
24 kişi gözaltına alındı
Katil Netanyahu'nın gözü Suriye'de
'Silahsızlandıracağız'
Kredi faizlerinde değişiklik
Tüm oranlarda 25 baz puan indirim
'YPG'nin silah bırakmasını bekliyoruz'
Fidan'dan çok kritik Suriye mesajları
Hatay'da neler oluyor?
Ateşlenip hastaneye kaldırılan 7 askerden 2'si şehit oldu
Ümmette, ümmetçiler de uyuyor
Gazze'de açlık nedeniyle son 24 saatte 9 ölüm daha
3 ilçede yangın kontrol altında
Antalya Valiliği açıkladı
'Bu hafta Trump ve Putin ile görüşebilirim'
Erdoğan İstanbul konuştu
Filistin'e yardım götürüyordu
Hanzala gemisiyle tüm iletişim kesildi
25 yıl sonra bir ilk
Suriye ve İsrailli yetkililer Paris'te bir araya geldi
Bir yangın haberi de Diyarbakır'dan...
Petrol kuyusunda çıkan yangında 3'ü ağır 8 kişi yaralandı
Macron: 'Filistin devletini tanıyacağız'
ABD Dışişleri Bakanı'ndan tepki
PKK, Suriye'de 11 askeri alıkoydu
Fesih de yok, silah bırakma da...
Karabük Valisi yangınlarla ilgili açıklama yaptı
"613 hanede 1006 vatandaş tahliye edildi"
5 ilde 2 bin 619 kişi güvenli bölgelere alındı
AFAD son durumu paylaştı
İsrail'in Hayfa kentinde 'Gazze' protestosu
24 kişi gözaltına alındı
Katil Netanyahu'nın gözü Suriye'de
'Silahsızlandıracağız'
Kredi faizlerinde değişiklik
Tüm oranlarda 25 baz puan indirim
logo

Beşyol Mah. 502. Sok. No: 6/1
Küçükçekmece / İstanbul

Telefon: (212) 624 09 99
E-posta: internet@yenimesaj.com.tr gundogdu@yenimesaj.com.tr


WhatsApp iletişim: (542) 289 52 85


Tüm hakları Yeni Mesaj adına saklıdır: ©1996-2025

Yazılı izin alınmaksızın site içeriğinin fiziki veya elektronik ortamda kopyalanması, çoğaltılması, dağıtılması veya yeniden yayınlanması aksi belirtilmediği sürece yasal yükümlülük altına sokabilir. Daha fazla bilgi almak için telefon veya eposta ile irtibata geçilebilir. Yeni Mesaj Gazetesi'nde yer alan köşe yazıları sebebi ile ortaya çıkabilecek herhangi bir hukuksal, ekonomik, etik sorumluluk ilgili köşe yazarına ait olup Yeni Mesaj Gazetesi herhangi bir yükümlülük kabul etmez. Sözleşmesiz yazar, muhabir ve temsilcilere telif ödemesi yapılmaz.