İmam Cafer’in Süfyan-ı Sevri’ye nasihatleri

İmam Câfer-i Sâdık'ın bazı nasihatleri. İnvan-i Besrî şöyle diyor:

"İmam Sâdık'tan bana öğüt vermesini istedim.

Buyurdular ki: "Dokuz şeyi yapmanı tavsiye ediyorum. Bu tavsiyeler sadece senin için değildir. Allah yolunda adım atmak isteyen herkes içindir.

Allah'tan dileğim, bunları yapmakta sana yardımcı olmasıdır. Onlardan üç tanesi, riyaze (nefsi kötü şeylerden arındırıp, eğitmek) hakkındadır.

Diğer üç tanesi de, sabır ve tahammül hakkındadır. Geri kalan üç tanesi ise ilim ve bilgi hakkındadır. Bunları koru ve gevşeklik yapma."

İnvan-i Besrî der ki: "Ben kalp ve canımla bunları algılamaya hazırlandım."

Sonra, İmam şöyle buyurdular: Riyazet ve nefis tezkiyesi hakkında olan o üç şey şunlardır:

1- İstemediğin bir şeyi yemekten sakın. Zira bu ahmaklık ve aptallığa neden olur.

2- Sadece aç olduğunda yemek ye.

3- Yemek yediğinde ise helal yemek ye, yediğinde de Allah'ın ismini an (Bismillah de).

Sürekli Resulûllah'ın hadisini hatırla. Zira Resulûllah çok yemek yeme hakkında şöyle buyurmuştur: "İnsan karnından daha kötü bir kap doldurmamıştır. Eğer yemesi gerekiyorsa (midesinin) üçte birini yemeğe, üçte birini de içilecek şeylere, diğer üçte birini de soluk almaya tahsis etmelidir."

Hilm ve tahammül hakkındaki tavsiyelerim şunlardır:

1- Bir adam sana, "Eğer bir şey dersen on şey duyarsın" derse sen cevabında şöyle de: "Eğer on şey dersen bir şey bile duymazsın."

2- Eğer bir adam sana söver ve kötü laf ederse cevabında şöyle de: "Eğer dediğin şeyler doğru ise, Allah'tan beni affetmesini diliyorum. Eğer yalan ise, Allah'tan seni bağışlamasını diliyorum."

3- Eğer bir kimse sana çirkin söz vaadinde bulunursa, sen ona nasihat et ve saygı gözetme vaadinde bulun.

İlim ve bilgi hakkındaki üç şey şunlardır:

1- Bilmediğin şeyleri bilginlerden sor, sakın eziyet etmek için veya denemek için sorma.

2- Sakın (sadece) kendi görüşünle amel etme. Bütün işlerde mümkün olduğu kadar ihtiyat et.

3- Arslandan kaçtığın gibi fetva vermekten kaçın. Ve boynunu halk için köprü yapma."

İmam bu hikmetli söz ve nasihatlerden sonra şöyle buyurdu:

"Ey İnvan-i Besrî! Artık kalk git, şüphesiz sana nasihatte bulundum. Zikrimi bozma (ibadet vaktidir, vaktimi alma). Zira ben kendi nefsime cimriyim (vaktimi öldürmek ve boşa geçirmek istemiyorum). Allah'ın selat ve selamı hidayete tâbi olan kimsenin üzerine olsun."

İmam Sadık'ın Humran b. Ayen'e nasihatleri

İmam Sâdık Humran'a şöyle buyurdu:

"Ey Humran! Kendinden aşağı olanlara bak, üstün olanlara değil, çünkü bu amel kısmete razı olmak ve nimetin çoğalmasına müstahak olmak için daha uygundur.

Bil ki, daima yakîn ile yapılan az amel Allah indinde yakînsiz yapılan çok amelden daha üstündür.

Yine bil ki, haramlardan kaçınmaktan, mü'minlere eziyet etmemekten ve gıybetlerini yapmamaktan daha faydalı bir verâ, güzle huydan daha tatlı bir hayat, yeterli gelen az şeye kanaat etmekten daha yararlı bir mal ve bencillikten daha zararlı bir cehalet yoktur." 

İmam Sâdık şöyle buyurur:

"Lokman'ın oğluna tavsiyelerinden bazıları şunlardı: Ey Oğlum! İşlerinde ağırbaşlı olmaya çalış, Müslüman kardeşlerinin doğurduğu müşkülatlar karşısında nefsine sabır yükle.

Eğer dünya izzetini elde etmek istiyorsan, insanların elinde olan şeylerden tamahını kes. Peygamberler ve doğru insanlar, insanlardan tamah gözlerini keserek o yüksek makamlara ulaştılar."

Dünyanın geçiciliği ve ahiretin sonsuz oluşu

Süfyan-ı Sevri şöyle anlatıyor: "İmam Sâdık'ın huzuruna vardım, "Ey Resulûllah'ın torunu, nasılsınız?" diye sordum.

"Vallahi üzgünüm, kalbim meşguldür" buyurdu.

"Sizi üzen ve kalbinizi meşgul eden şey nedir?" dedim.

"Ey Sevri, Allah'ın saf ve hâlis dini kimin kalbine yerleşirse, onu diğer şeylerden alıkoyar.

Ey Sevri, dünya nedir ve ne olabilir? Dünya, yediğin lokma veya giydiğin elbise veya bindiğin merkepten başka bir şey midir?

Mü'minler dünyaya gönül kaptırmadıkları gibi ahiretin ansızın gelmesinden de güven içerisinde olmazlar.

Dünya evi zeval evidir (yani geçicidir), ahiret evi ise sebat evidir. Dünya ehli gaflet ehlidir.

Takva ehli bütün insanlardan gideri az ve yararı çok olan kimsedir. Unuttuğunda hatırlatırlar. Hatırlattıklarında ise bildirirler.

Dünyayı dinlenmek için, eğlenip göçeceğin bir menzil veya uykunda elde edip kalktığında ise elinde olmayacak bir mal gibi kabul et.

Bir şeyi ele geçirmeye ihtiraslı olup onu ele geçirdiğinde de bedbaht olan niceleri olduğu gibi, bir şeyin peşine gitmedikleri halde onu elde ederek mutlu olan nice insanlar vardır." 

İmam Cafer'in Süfyan-ı Sevri'ye nasihatleri

Süfyan-ı Sevri, İmam'ın öğrencilerindendi. Sık sık yanına gidip nasihatlerini dinlerdi.

Süfyan-ı Sevri şöyle diyor: "İmam Sâdık'ın huzuruna varıp, bana sizden sonra sarılacağım (amel edeceğim) bir nasihatta bulunun, dedim."

İmam Sâdık, "Ey Süfyan, amel edecek misin?" dedi.

Ben, "Evet, Resulûllah'ın kızının torunu, amel edeceğim" dedim.

Buyurdu ki: "Ey Süfyan, yalancının yiğitliği, kıskancın rahatlığı, sultanların kardeşliği, mütekebbirin dostluğu, kötü ahlaklının da efendiliği olmaz."

İmam bunları buyurduktan sonra sustu.

Ben, "Ey Resulûllah'ın kızının torunu, biraz daha nasihat et" dedim.

Buyurdu ki: "Ey Süfyan, arif olman için Allah'a güven. Zengin olman için kısmetine razı ol. İmanının artması için halkın sana davrandığı gibi onlara davran. Günahkârla dost olma.

Çünkü kötü işlerinden sana da öğretir. İşlerinde Allah'tan korkan kimselerle istişare et."

İmam bunları buyurduktan sonra yine sustu.

Ben, "Ey Resulûllah'ın kızının torunu, biraz daha nasihat et" dedim.

Buyurdu ki: "Ey Süfyan, kim kudretsiz izzet, arkadaşsız çokluk ve malsız heybet istiyorsa günah zilletinden itaat izzetine geçmelidir."

İmam bunları buyurduktan sonra yine sustu.

Ben, "Ey Resulûllah'ın kızının torunu, biraz daha nasihat et" dedim.

Buyurdu ki: "Ey Süfyan, babam bana üç tane öğütte bulundu. Ve üç şeyden de sakındırdı. Buyurduğu üç öğüt şunlardı:

Ey oğlum! Kötü arkadaşla arkadaş olan kimse salim kalmaz. Sözüne dikkat etmeyen pişman olur. Kötü yerlere giden suçlanır.

Ben, "Seni sakındırdığı üç şey neydi?" diye sorunca şöyle buyurdu: Babam beni nimete hased eden, başa gelen musibete gülen ve söz taşıyan kimse ile arkadaş olmaktan sakındırdı." (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Cafer eserinden)