İmam Zeynelabidin ve yöneticilerin hakları

İmam Zeynelâbidin (a.s.), bu bölümde, devlet başkanının hakkından, öğretmenin hakkından, efendinin hakkından bahsetmektedir.

Hz. Peygamber (s.a.v.) de Veda Hutbesi'nde yönetenler hakkında şöyle buyurmuştur:

"Müslümanları doğru yola yönelten adam, kesik burunlu bir zenci de olsa, ona itaat edin ki, cennete giresiniz."

İmam (a.s.)'ın risalesinde de bu husus vurgulanarak yöneticiye itaat üzerinde durulmuştur.

DEVLET BAŞKANININ HAKKI

"Hükümranlık yoluyla seni yönetenin hakkına gelince, o da, senin kendisi için bir imtihan vesilesi olduğunu, Allah'ın ona senin üzerinde hâkimiyet vermesiyle onun seninle sınandığını senin bilmen;

Ona karşı gönülden iyi dilekli olman; senin üzerinde yetki ve iktidar verilmişken hem kendinin, hem de onun helakine sebep olarak onunla didişmeye girmemen; tehlikesini kendinden savmak için, dininden de ödün vermeden ona itaat ederek ve güzel davranarak onu memnun etmen, bu konuda başarılı olman için Allah'tan yardım dilemen; onunla güç gösterisine girmemen ve inatlaşmamandır.

Çünkü eğer onunla zıtlaşırsan, hem onu sana karşı haksızlık yapmaya sürüklemiş, hem de meşru emre itaat etmeyerek ona haksızlık yapmış, böylece de hem kendini onun gazap ve cezasına, hem de onun senin yüzünden manen tehlikeye mâruz kalmasına sebebiyet vermiş olursun.

Oysa sana yakışan, seni güzelce yönetmesi için ona yardımcı olman ve sana yönelik hizmetlerde ona destek vermeye çalışmandır.

Bu konuda da kuvvet ve başarıyı Yüce Allah'tan iste."

ÖĞRETMENİN HAKKI

"İlim yoluyla seni yöneten öğretmen ve hocanın hakkına gelince, o da, ona saygı göstermen; ders meclisinde ve huzurunda edep ile oturman; anlattıklarına güzelce kulak vermen; konuşurken başka şeyler ve kimselerle ilgilenmemen; terbiyen ve eğitimin konusunda ona yardımcı olman; özellikle de söylediklerinin zihnine güzelce yerleşmesi için aklını dağınıklıktan koruman; zihninde meclisinde hazır bulunman; gönlünü dersine odaklaman; gözlerinle de onu dikkatle takip etmen; eğitimine zarar verecek zevk, eğlence ve nefsanî isteklerden uzak durmandır.

Ayrıca, şunu iyi bilmendir ki, sen hocanın sana anlattıklarını ilme muhtaç olan bilgisizlere ulaştırma konusunda onun elçisisin. Dolayısıyla, ondan öğrendiklerini büyük bir titizlikle ve sadakatle güzelce aktarmalısın. Elçiliğini yerine getirmede ona hıyanet etmemelisin; peşinen üstlendiğine göre bu misyonu ifa etmelisin.

Bu konuda da yardım ve başarı Yüce Allah'tandır."

EFENDİNİN HAKKI

"Efendilik yoluyla yöneticinin hakkına gelince, bu da hükümranlık yoluyla yöneticininkine benzer. Şu farkla ki, birincisinin hakkı, ikincisininkinden daha kapsamlıdır.

Buna göre, efendinin hakkı, sadece Allah'ın veya başka bir varlığın zorunlu olan hakkıyla sınırlanabilir.

Bu hakları ihlale götürmedikçe, küçük büyük her konuda efen-dinin hakkı mutlaka yerine getirilmelidir.

Dolayısıyla, köle, Allah'ın hakkını yerine getirdikten sonra, efendisinin hakkını yerine getirmekle meşgul olacaktır.

Bu konuda da yardım ve destek Yüce Allah'tandır."

YÖNETİLENLERİN HAKLARI

Hukuk Risalesi'nde yönetenlerin haklarından sonra yönetilenlerin hakları yer almaktadır.

Bu bölümde, halkın hakları, öğrencilerin hakları, hanımın hakkı, kölenin hakkı vardır.

Hz. Peygamber (s.a.v.), Veda Hutbesi'nde bu hususlarla ilgili olarak şöyle buyurmuştur:

"Ey nas! Sizin, kadınlarınız üzerinde bir takım haklarınız vardır. Onlar sizin haklarınıza riayet etmelidirler. Onların da sizin üzerinizde hakları vardır. Onlara karşı iyi davranınız. Eşlerinize şefkatle muamele ediniz. Siz onları Allah'ın ahdi ile aldınız. Onlar size Allah'ın ahdi ile helal olmuştur."

"Ey nas! Bir kadının, kocasının izni olmadıkça onun malından bir şeyi başkasına vermesi câiz değildir."

"Kölelere gelince, onlara kendi yediklerinizden yedirin, giydiklerinizden giydirin. Affedemeyeceğiniz bir hatayı işlerlerse, onlardan ayrılın.

Onlar da Allah'ın kullarıdır ve kötü muameleye layık değildirler."

"Hz. Peygamber (s.a.v.), Veda Hutbesi'nde, kadınlar konusunda Müslümanların dikkatli olmalarını; çünkü onları Allah'ın emaneti olarak aldıklarını ve onlardan istifade ettiklerini ifade etmiştir." 

Risalede yer alan haklar şöyledir:

HALKIN HAKLARI

"Hükümranlık yoluyla yönetimin altında bulunanların haklarına gelince, öncelikle şunu bilmendir ki, sen onları gücün yettiği hükümranlığın altına almışsın.

Onlar da güçsüzlük ve çaresizlikleri nedeniyle senin hükümranlığını kabul etmişler. Zayıflık ve çaresizlikleriyle senin yönetimini kabul eden, hükümlerini uygulayan bu kimseler, sana karşı kendilerini koruyacak bir güç ve imkâna sahip değiller. Senin heybet ve azametine karşı tek sığınıkları Yüce Allah'tır.

Dolayısıyla, senden merhamet, himaye ve yumuşaklık beklerler. Sen de, Allah'ın, bir lutuf olarak sana verdiği ve bir halkı yönetimin altına almaya vesile olan bu güç ve iktidarı bir nimet bilip, Allah'a karşı şükrünü yerine getirmelisin.

Allah'a şükretmek ise, kullarına yönelik O'nun emir ve tavsiyelerini yerine getirmekle olur. Güç ve başarı sadece Yüce Allah tandır."

ÖĞRENCİLERİN HAKKI

"İlim yoluyla idaren altında bulunanların hakkına gelince, o da, Allah'ın sana verdiği ilim ve lutfettiği hikmet hazinesi sayesinde onlar üzerinde otorite sahibi olduğunu bilmendir.

Eğer, Allah'ın sana olan bu nimetiyle onlara iyilik edersen, sabır ve ihlasla ilim peşinde koşan bu ilim yolcularına karşı şefkat ve hayırla davranırsan, eline verilen ilim hazinesinden, ihtiyaç sahiplerine seve seve harcarsan, bu konuda doğru davranmış ve inanmış olduğun sevabı elde etmiş, aksi halde, ilim emanetine hıyanet, Allah'ın kullarına zulüm, kendini de elindeki bu imkânın alınmasına hedef etmiş olursun."

HANIMIN HAKKI

"Hanımın olma yoluyla idaren altında bulunan kimsenin hakkına gelince, o da, şunun iyice bilincinde olmandır:

Allah, onu senin için bir huzur ve rahat vesilesi, sıcak bir dost ve kötülüklerden koruyucu bir hayat arkadaşı kılmıştır.

Böylece, her biriniz lutfettiği hayat arkadaşı için Allah'a hamd etmeli, her biri diğerini O'nun bir nimeti bilmeli, Allah'ın bu nimetine güzelce eşlik etmeli, ona sevgi, saygı, şefkat ve yumuşaklık göstermelidir.

Her ne kadar senin onun üzerindeki hakkın daha kuvvetli, Allah'a itaatsizlik söz konusu olmadıkça hoşuna giden ve gitmeyen konularda sana itaati gerekli ise de, onun da senin üzerinde merhamet, samimi ve sıcak dostluk ile zaruri bir ihtiyaç olan cinsel duygularının tatmin hakkı vardır. Bu da çok önemlidir.

Başarı için güç ve kuvvet sadece Yüce Allah'tandır."

KÖLENİN HAKKI

"Kölelik yoluyla yönetimin altında bulunan kimsenin hakkına gelince, o da, şunun bilincinde olmandır: Köle de seni yaratan Allah tarafından yaratılmış olup, o da Allah'ın kuludur.

Seninle aynı eti ve aynı kanı taşıyor. Sen sadece ona mâliksin, yoksa onu Allah'tan bağımsız olarak vücuda getiren sen değilsin. Ona kulak ve gözler veren sen değilsin. Rızkını da sen vermiyor-sun. Aksine, tüm bunları ona Allah vermiş ve bir emanet olarak onu senin emrine vermiştir.

Onu sana ısmarlamış ki, onun hakkında Allah'ın istediklerini gözetesin. Ona Allah'ın emrettiği gibi davranarak yediğinden yediresin, giydiğinden giydiresin, gücünün yetmeyeceği işleri yüklemeyesin, eğer huyu suyu hoşuna gitmiyorsa onu elden çıkarıp başka bir hizmetçi edinesin ama hiçbir şekilde Allah'ın o kuluna eziyet etmeyesin.

Bu konuda da başarı için güç ve kuvvet yalnızca Yüce Allah'tandır." (Prof. Dr. Haydar Baş İmam Zeynelabidin eserinden)