8 Ağustos sabahı Liman Paşa, erkenden Anafartalar ovasındaki saldırı bölgesi olan Azmak Derenin olduğu yere gelir. Bölge boştur. Anafartalar Gurup Komutanı Albay Fevzi Beyin ve Kolordunun gerilerde olduğunu öğrenir. Oraya gider ve saldırının akşama yapılması emrini verir. Albay Fevzi, Kolordunun çok yorgun olduğunu ileri sürerek saldırının yapılamayacağını bildirir. Bunun üzerine Albay Fevzi Beyi Anafartalar gurup Komutanlığından alır ve yerine 19. Tümen Komutanı Albay Mustafa Kemal'i görevlendirir. Mustafa Kemal hatıratında olayı şöyle anlatır: "Ordu Erkan-ı Harbiye reisi, ordu kumandanı Liman von Sandres Paşa hazretleri tarafından beni telefon başına çağırdı. Müşarünileyhin ahvali nasıl gördüğümü ve mütalaamı sorduğunu bildirdi. Kendisine Conkbayırı vaziyetinin nezaketini izah ettim ve ıslah-ı vaziyet için daha bir an kaldığını ve bu anın ziyaı halinde felaketin pek muhtemel olduğunu söyledim. Vaziyet umumileşmiş, Anafartalara çıkmış ve çıkmakta olan büyük düşman kuvvetlerini nazar-ı dikkate almak ve ana göre umumi tedbirler ittihaz ederek sevk ve idareyi tevhit ve temin etmek lazımdı. Bu sebeble erkan-ı Harbiye reisinin çare kalmadı mı? Sualine verdiğim cevapta, bütün mevcut kuvvetlerin taht-ı kumandama verilmesinden başka çare kalmadığını söyledim".8-9 Ağustos gece yarısı, Mustafa Kemal,Anafartalar grubu Komutanlığına tayin tebliğini ve 9 ağustos şafağında İngilizlere saldırı buyruğunu alır. Saat 23.30'da 19. Tümen Komutanlığı görevini bırakır, vedalaşır ve süratle yeni görev yerine gider, Gümbürdek Deredeki karargaha ulaşır. Karargah subayları kendisini beklemekteydiler. Şafak vakti yapılacak saldırı için çalışmalarını başlatır. Karargah subaylarına düşmanın durumunu ve 16. Kolorduyu meydana getiren 7 ve 12. Tümenlerin durumunu sorar. Olumlu bir yanıt alamaz. Harekat planında bir değişiklik yapmaz. Askerin gıda ve sağlık sorunları ile ilgili eksikliklerin giderilmesini sağlar. Sabah 4.30'da düşman karadan ve denizden yoğun bir topçu ateşi başlatır. Onlar da Koca Çimen Tepeyi almak için saldırıya geçeceklerdi. Düşman bu saldırıyı hem Anafartalarda, hem de Conkbayırında yapacaktır. Conkbayırında da 8. Tümen şafakla saldırı yapacaktır. Topçu ateşi kesilince İngilizler saldırıyı başlatır. Saat 05.30'da da 7-12 ve Conkbayırında 8. Tümenler karşı saldırıya geçerler. Kanlı bir boğuşma başlar. Çünkü bu savaş bir kader savaşıdır. Bir var olma ve yok olma savaşıdır. Anadolunun karayağız delikanlıları cesaretle öldürmek için ölümü göze alarak dişini sıkarak saldırır. Saldırır ve düşmanı geri püskürtür. Saat 11.30'da 7. Tümenin Dalmakçı Bayırına, 12. Tümenin de Mestan Tepe ve Pıanr Tepeye kadar ilerledikleri ve düşmanı püskürttükleri görülür. Fakat Conkbayırında karşı saldırıya geçecek olan 8. Tümenden olumlu bir haber alınamaz. Kurt Geçidinde çok kanlı bir boğuşma vardır. Mustafa Kemal Conkbayırının önemini çok iyi bildiğinden 7. tümenden takviye gönderir.Karşı saldırıdan vazgeçilir.5.Ordu karagahından gelen yeni bir emirle 8. Tümen de Anafartalar Gurup komutanlığına bağlanır. Saat11.30'dan sonra 8 tümene 7 ve 9 Tümenlerden yapılan takviye ile karşı saldırıya geçer. Netice olumludur. Saat 21'de birliklerden gelen iyihaberler Türk karargahını rahatlatmıştır. Birliklerimiz yorgun ve uykusuz olmalarına rağmen savaş alanında iyi bir sevk ve idare ile başarıya ulaşmışlardır. Düşman saldırısını önledikleri gibi geriye de sürmüşlerdir. Conkbayırında yapılmak istenen düşman kuşatması önlenmiştir.Karargahta durumu izleyen General Hamilton saat 18.00'de hatıratına şöyle bir not düşer: "İkindi üzeri saat 18.00'de Arıburnu kuzeyindeki cephe tamamen çökmüş gibiydi: Yalnız arazi kaybetmekle kalmamış,fakat denize doğru yarı yola kadar itilmişlerdi.""Sözün kısası, üç tümenlik Türk birliğinden sayıca kat ve kat üstün İngiliz birlikleri yenik olarak geri çekilmiştir. Geri çekilen birliklerde karışıklık devam etmektedir. İngiliz birliklerinde düzen diye bir şey kalmamıştır.
Ahmet Oğuz Bahadır / diğer yazıları
- Erzincan ateşkesi ve sonucu / 14.02.2011
- Bolşevik Rusya'nın Ermeni siyaseti / 12.02.2011
- Savaş şurası'nda alınan kararlar - II - / 10.02.2011
- Savaş şurası'nda alınan kararlar / 09.02.2011
- Alman - Gürcü işbirliği ve amaçları / 06.02.2011
- Başkan Wilson'un ince hesapları / 05.02.2011
- Başkan Wilson'un siyasi amaçları / 04.02.2011
- Brest Litovks Konferansı'na İngiltere'nin tepkisi - II / 03.02.2011
- Brest Litovks Konferansı'na İngiltere'nin tepkisi - I / 02.02.2011
- Mustafa Kemal'in Almanya seyahati / 01.02.2011
- Bolşevik Rusya'nın Ermeni siyaseti / 12.02.2011
- Savaş şurası'nda alınan kararlar - II - / 10.02.2011
- Savaş şurası'nda alınan kararlar / 09.02.2011
- Alman - Gürcü işbirliği ve amaçları / 06.02.2011
- Başkan Wilson'un ince hesapları / 05.02.2011
- Başkan Wilson'un siyasi amaçları / 04.02.2011
- Brest Litovks Konferansı'na İngiltere'nin tepkisi - II / 03.02.2011
- Brest Litovks Konferansı'na İngiltere'nin tepkisi - I / 02.02.2011
- Mustafa Kemal'in Almanya seyahati / 01.02.2011