İşte yap-işlet-devret projelerinde bilanço

YENIMESAJ.COM.TR/DETAY HABER



Kamu-özel sektör işbirliği (KÖİ) kapsamında 1986'dan bu yılın eylül sonuna kadar yatırım tutarı 98,6 milyar doları bulan 270 proje için sözleşme imzalandı. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı verilerine göre, Türkiye'de yap-işlet-devret (YİD), yap-işlet (Yİ), yap-kirala-devret (YKD) ve işletme hakkı devri (İHD) olmak üzere 4 temel kamu-özel işbirliği (KÖİ) modeli uygulanıyor. Kamu-özel sektör işbirliği modeli, özellikle otoyol, köprü, havalimanı gibi altyapı yatırımları ile hastane gibi kamu hizmetlerinin sunumunda alternatif bir finansman modeli olarak önem taşıyor. Avrasya Tüneli, Osmangazi Köprüsü, Çanakkale 18 Mart Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Kuzey Marmara Otoyolu bu tarz projeler arasında başı çekiyor. Yine İstanbul Havalimanı ile çok sayıda şehir hastanesi bu kapsamda inşa edildi. Bu yöntemle yatırımların hızlı tamamlanmasının yanında projelere özel sektörün katılımının sağlanarak hizmet kalitesinin iyileştirilmesi ve proje maliyetlerinin düşürülmesi amaçlanıyor. Ancak Zafer Havalimanı'nda olduğu gibi kamuyu ciddi zarara uğratan KÖİ projeleri de bulunuyor.


20 proje devam ediyor


Türkiye'de bu modelin uygulanmaya başlandığı 1986'dan bu yılın Eylül ayı sonuna kadar 270 KÖİ projesi için uygulama sözleşmesi imzalandı. Mevcut durumda 250 proje işletmeye alınırken, 20 projenin yapımına devam ediliyor.


Enerji sektör proje sayısında ilk sırada


Proje sayılarının sektörlere göre dağılımında 102 ile ilk sırada enerji yer aldı. Bu sektörü, 46 ile kara yolu, 24'le liman, 23'le gümrük tesisi, 20'şerle havaalanı ve yat limanı-turizm tesisi yatırımları takip etti. Söz konusu dönemde bu modelle 18 sağlık tesisi yatırımı yapıldı. Yatırım yapılan diğer alanlar, madencilik, kültür-turizm tesisi, endüstriyel tesis, demir yolu ve katı atık oldu. Uygulama sözleşmesi imzalanan projelerin toplam yatırım büyüklüğü de Eylül fiyatlarıyla 98.6 milyar dolara ulaştı. Bu tutarın önemli bir bölümünü İstanbul Havalimanı; Osmangazi, Yavuz Selim ve Çanakkale köprüleri ile Kuzey Marmara Otoyolu oluşturuyor. Nitekim bu tutar içinde 32.5 milyar dolarla kara yolu yatırımları ilk sırada yer aldı. Öne çıkan diğer alanlar 24 milyar dolarla havaalanı, 21.7 milyar dolarla enerji ve 13 milyar dolarla sağlık tesisi (şehir hastaneleri), 2.5 milyar dolarla liman, 1.7 milyar dolarla endüstriyel tesis ve 1.5 milyar dolarla yat limanı-turizm tesisi yatırımları oldu.


Kamu ne elde etti?


Bu projeler için kamuya ödenecek işletme hakkı devri bedeli 106 milyar 219 milyon dolar olarak belirlendi. İşletme hakkı devir bedellerinin sektörlere göre dağılımında ilk sırada 75 milyar 767 milyon dolarla havalimanı yatırımları yer aldı. Bunu 22 milyar 735 milyon dolarla enerji yatırımları izledi. Liman yatırımları, 3 milyar 256 milyon dolarla, yat limanı ve turizm tesisi yatırımları da 3 milyar 183 milyon dolarla dikkati çekti. Uygulama sözleşmesi imzalanan 270 yatırım içinde 127 projeyle YİD ve 120 projeyle işletme hakkı devri modelleri ilk sırada yer aldı. Bu modelleri, 18 projeyle yap-kirala-devret ve 5 projeyle yap-işlet modelleri takip etti. Söz konusu projeler için Hazine'den bugüne kadar ne kadar fark ödemesi yapıldığına Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı verilerinde yer verilmedi! Osmangazi Köprüsü, bu yıl Kurban Bayramı tatilinin 24 Haziran'a denk gelen gününde, 111 bin 770 araç ile günlük araç geçişi rekorunu kırmıştı, Buna rağmen Hazine, 7 yıl önce açılan söz konusu köprü için ödeme yapmaya devam ediyor.