Mustafa Kemal: '27 Haziran 1335’te Sivas’a muvasalat etmiştim'

27 Haziran 1335'te Sivas'a muvasalat etmiştim. Azledildiğimden bahis Ali Kemal Bey'in bir tamiminin daha varit olduğunu öğrendim. 23 Haziran 1335 tarihli olan bu şifreli tamimde:

"İngiliz mümessil-i fevkaladesinin talep ve ısrarıyla azledildi. Müşarünileyhin İstanbul'a celbi Harbiye Nezareti'ne ait bir vazifedir. Lakin dâhiliye Nezareti'nin size emr-i katisi: Artık o zatın mazul olduğunu bilmek ve kendisiyle hiçbir muamele-i resmiyeye girişmemek ve umur-ı hükûmete müteallik hiçbir matlubunu isâf ettirmemektir" deniliyordu.

Bu muameleye dair Sadaret'e ve Harbiye Nezareti'ne 28 Haziran 1335'te şu telgrafı çektim:

"Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye ve Redd-i İlhak cemiyetlerine müzaheretimden ve İngilizler tarafından talep edildiğinden bahisle azl olunduğuma, daha bazı nâbecâ sözler ilavesiyle dâhiliye Nazırı Ali Kemal Bey'in makamat-ı mülkiyeye tamim eylediğine muttali oldum.

Acizlerini bu memuriyete nasp ve tayin buyuran Zat-ı Hazret-i Padişahî'nin bu babda bir gûna irade-i seniyelerini şeref telakki eylemediğim gibi ne Makam-ı Celil-i Sadaret'ten ve ne de Harbiye Nezaret-i Celilesi'nden azlime dair hiçbir emir almadım.

Binaenaleyh Ali Kemal Bey'in bu gizli neşir ve tamiminin ne gibi mülahazat-ı sakime tahtında cereyan ettiğini ve rüesa-yı devlet arasında tefrika ve memlekette kanunsuzluk, inzıbatsızlık ve binnetice millet arasında anarşi tevlidine saik olan bu zihniyetin ne kadar hatarnâk olduğunu vâreste-i arz görüyorum.

Ali Kemal Bey'in infisalimi bildiren telgraf haberleri mûmâileyhin hatt-ı hareketinin hükûmet-i seniyeye mazharı tasvip olmadığını tamamen göstermiş bu suretle zail olmuş ise de Meclis-i Vükela'nın bilkülliye karar ve kanaati haricinde yapıldığına katiyen kani bulunduğum bu muhataralı ve mesuliyeti cidden ağır düşüncelerin millet ve memleketin selamet-i atiyesi için ne büyük zararlar tevlit edebileceğini tekrar arza mecburum. Mûmâileyh hakkında yapılacak muameleyi takdir-i fahimanelerine arz ederim. 3'üncü Ordu Müfettişi Fahr-i Yaver-i Hazret-i Şehriyari Mustafa Kemal"

Umum vilayetlere, müstakil ve mülhak mutasarrıflara ve kolordulara ve 2'nci Ordu Müfettişliği'ne de şu telgrafı yazdım:

"27 Haziran 1919 (27 Haziran 1335)

Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye ve Redd-i İlhak gibi münhasıran vatanı ve istiklal-i milliyeyi tahlise müstenit bir gaye-i mukaddeseye müzaheretimden ve İngilizler tarafından talep edildiğimden bahisle azl olunduğumu dâhiliye Nazırı Ali Kemal Bey'in makamat-ı mülkiyeye mahremane tamim ettiğine muttali oldum.

1 - Âcizlerini bu memuriyete nasp ve tayin buyuran Zat-ı Hazret-i Padişahî'nin bu bapta bir gûna irade-i seniyelerini şeref telakki eylemediğim gibi ne Makam-ı Celil-i Sadaret'ten ve ne de Harbiye Nezaret-i Celilesi'nden azlime dair bu ana kadar hiçbir emir almadım.

Binaenaleyh Ali Kemal Bey'in bu gizli neşir ve tamiminin ne gibi mülahazat-ı sakime tahtında cereyan ettiğini zaman ve hadisat kariben umum nazarında ispat edecektir.

Rüesa-yı devlet arasında tefrika ve memlekette kanunsuzluk ve inzıbatsızlık ve binnetice anarşi tevlidine saik olan bu hatarnâk zihniyetin tarih ve millet nazarında vehamet ve mesuliyeti noktasına nazar-ı dikkati celb-i lazimeden addederim.

Ali Kemal Bey'in salahiyeti fevkinde olarak mevcudiyet-i milliyemiz aleyhindeki bu gizli ve gayr-ı kanuni hareketten rücu ettirileceği tabiidir.

2 - Memuriyetimin hitamı hakkında bir irade-i seniyye-i Hazret-i Padişahî şeref telakki ettiğim takdirde bittabi, sıfat ve vazife-i resmiyemden tecerrüt ve bunu başkalarından evvel bizzat benim tamim edeceğim aşikârdır.

Böyle bir hâlde tabiisi vatana müstenit olan dini ve millî içtihadımı sîne-i millette bir ferd-i millet olarak dahi takip etmek benim için en mübeccel bir vazife ve en kati bir emeldir. Binaenaleyh devletçe ve bâ-irade-i seniyye-i Padişahî muhdes olan 3'üncü Ordu-yı Hümayûn Müfettişliği ve bunun devlet ve millete karşı olan mesuliyeti uhdemde bulundukça Bâb-ı Âli'nin talimatında münderiç vezaif-i resmiyeden naşî tekmil vülat-ı kiram ile elviye-i müstakilenin tebligatımı icraya tamamıyla mecbur ve bugünkü hakikate muttali olduktan sonra her vakit ve tarih karşısında da mesul bulunduklarını tebliğe müsaraat eylerim.

Bundan maada ordu müfettişliği devletin bir makam-ı resmîsi olup hiçbir zaman şahıs ile kaim ve alakadar bulunmadığından makamın kendisine mahsus muhaberat ve revabıtını hüsn-i suretle muhafaza ve idame ettirmek bir zaruret-i kanuniye olduğunu ve bu tebligatımın Ali Kemal Bey'in tebligatının tamim olunduğu makamata da iblağı lüzumunu ilaveten arz eylerim.

- İşbu telgrafname-i âcizinin vusulünün işar buyurulmasını rica ederim.
3'üncü Ordu Müfettişi Fahr-i Yaver-i Hazret-i Şehriyari Mustafa Kemal" (Atatürk söylem ve demeçler eserinden)