Prof. Dr. Haydar Baş'ın kaleminden Hz. Mevlana

Yaratılış bakımından temiz ve günahsız doğduğu halde insanoğlu, bülûğ çağına girdikten sonra arızî sebeplerle kötülüğe ve mâsiyetlere sürüklenir. Haddizatında insanın şerre meyli, öncelikle topraktan olan beden kalıbına ve buna bağlı olarak hayvanî benliğe dayanır. İnsanın bu hayvanî yönünü dünya ve içindeki cazibeler celbeder. Bütün bu hayvanî benliği tahrik eden, itidal sınırından çıkaran unsurlar, topyekün mâsivâyı (Hak'tan gayri herşey) oluşturur.

Şüphesiz İslâm, madde-mânâ, beden-ruh, dünya-ahiret dengesini esas kabul eder. Bu dengenin ortaya çıkmasında iki ayrı âlemin mahiyet ve ehemmiyeti önem taşır. Bu cümleden olarak dünya, ahiret merkezlidir. Dünya ve dünyalıkların kıymeti, kişiyi ebedî aleme hazırlayabildiği nispettedir. Nitekim Hz. Peygamber (sav), "Dünya mel'un, dünyalık herşey mel'undur; yalnız Allah için olanlar müstesna." buyurmuştur.

Bu mecrada kalbin meyli, yönelişi ve titreme yönü çok önemlidir. Zira "Dünyaya gönül bağlayan kimse, ahiretine zarar verir. Ahirete gönül veren kişi dünyalık zarara düşer. O halde siz bâkî olan ahireti, fânî olan dünyalıklara tercih ediniz." buyuran Peygamberimiz, bu dengenin sağlanmasının zorluğuna ısrarla dikkat çeker.

Dünya nefse hoş gelir, onu celbeder. Şeytan, onu cazip gösterir, ona meylettirir. Zaten nefs, arzu ve ihtiraslar yumağıdır. Bu yumak Allah'ı hatırlamakla çözülür. Aksi halde şeytan, insanoğlunun kalbini fesada uğratmaktan geri durmaz; "Şeytan hortumunu insanoğlunun kalbine uzatır, üstüne koyar. Kul Allah'ı hatırlar ise, şeytan oradan uzaklaşır; Allah'ı unutursa kalbini lokma eder." Hem "Şeytan kanın bedendeki cereyanı gibi insan vücuduna hulûl eder. O'nun yollarını oruçla daraltınız." buyurur Âlemlerin Efendisi. O halde dünyaya karşı olmak, istek ve arzuları itidal ölçülere çekmek mânâsınadır; yoksa hayattan el-etek çekmek anlamına değil. Nitekim âyet-i kerimede "Şeytan onlara galebe çaldı ve Allah'ı unutturdu." buyurularak dünyaya aldanmış olanların öne çıkan vasfı, Allah'ı unutmak olarak ortaya konur.

l Bu mânâda Hakk'ı unutan insan, ister dünyaya meyletmiş olsun, ister dünyaya küskün olsun, aldanmıştır. O halde aldanış, dünya ve dünyalıkların insanı Hakk'ın zikrinden alıkoymasıyla alakalıdır. Bilakis dünyasına Hakk'ın ismini ve zikrini hakim kılmış insana ne şeytanın ne de dünyanın bir zararı dokunmaz. Nitekim Cenab-ı Hak tarafından şeytan bu noktada dizginlenmiştir: "Benim has kullarım üzerine senin hiçbir sultan yoktur."