Paraya sıfır eklemek

Türk lirasından 6 sıfır atıldı. Para değer mi kazandı? Yani daha az parayla daha çok mal alabilir hale mi geldik? Benim değer kazanmaktan anladığım budur. Yoksa dolar karşısında durumu beni pek fazla ilgilendirmiyor.

Peki, TL'ye 1 sıfır eklesek ne olur, paranın değeri mi düşer? Hayır, işte belki de 30 yıldır Türk milletini uyuttukları temel konulardan bir budur. Paraya 0 eklemek paranın değerini düşürmez. Daha doğrusu paranın mal alım gücünü düşürmez. Paraya 1 sıfır eklemek demek, piyasada dolaşımda olan parayı 10 katına çıkarmak demektir. Üretimi artırmaksızın piyasadaki parayı karşılıksız olarak arttırmak talep enflasyonuna neden olur. Yani insanların cebindeki parayı 10 katına çıkarırsanız ve buna mukabil üretimi arttırmazsanız, malın da fiyatı 10 katına çıkar. Hemen çıkmaz, belki satıcının uyanması için biraz vakit gerekecektir. Ama üretim artmazsa artan talep, artan fiyatlarla dengelenir. Sonuç itibarıyla 1 TL'ye 1 Lt süt alan vatandaş, 10 TL'si olur. Ama 1 Lt sütün fiyatı 10 TL'ye çıktığından yine 1 Lt süt alabilir. Yani alım gücü değişmez.

Şimdi gelelim, basılan paranın dağıtım şekline bir değişiklik olması halindeki sonuçlara. Az önce karşılıksız basılan paranın herkesin cebinde aynı oranda artması halindeki sonuçlarını inceledik. Peki, basılan para herkesin cebinde olan parayla orantılı bir şekilde dağıtılmazsa ne olur? Örneğin benim cebimde 10 TL var ve arkadaşımın cebinde 1 TL var. Devlet 11 TL daha para bastı. İlk örneğimizde olduğu gibi Basılan yeni paranın 10 TL'si benim cebime 1 TL'si de arkadaşımın cebine gitmiş olsaydı, artan taleplerimiz karşısında fiyatların artması sonucu alım gücümüzde bir değişme olmayacaktı. Fiyatlar da 2 katına çıkacağından arkadaşım cebindeki 2 TL'ye yükselmiş olan parasıyla 2 TL'ye satılmaya başlayan sütten yine 1 Lt alabilecekti. 

Peki, devlet bu basılan parayı 2 eşit parçaya bölüp, 5.5 TL benim cebime, 5.5 TL'yi de onun cebine koysaydı ne olurdu? Benim cebimdeki para 15.5 TL'ye onun cebindeki para ise 6.5 TL'ye çıkmış olurdu. Cebimizdeki artan toplam paranın miktarı değişmedi. Yani piyasada olası fiyat artış oranı aynı olacak. Yani sütün fiyatı en çok yine 2 TL'ye çıkacak. Peki, bu durumda arkadaşım cebindeki 6.5 TL ile artık kaç Lt süt alabiliyor olacak? En az 3 Lt değil mi? 

Peki, benim ben kaç Lt süt alabiliyorum artık? Önceden 10 Lt alabiliyordum? Şimdi ise en fazla 8 Lt alabiliyorum. Ama ne önemi var ki? Ben zaten 10 LT süt alıp içecek değilim, 8 Lt süt alıp da içecek değilim. Ben en fazla 1 TL geliriyle 1 Lt süte talim eden arkadaşımın cebine giren ekstra 5.5 TL ile fazladan talep edeceği sütten fazla içecek değilim. Yani benim midemin çeperi ile onunki arasında pek bir fark yok.

Görüldüğü gibi para üzerinde yapılan basit maniplasyonlar ile ben ve arkadaşımın dünya nimetlerinden daha adilane paylaşım imkânı oluşturmuş oluyorum. İşte SOSYAL DEVLET demek VATANDAŞLIK MAAŞI ile vatandaşların belli bir yaşam kalitesine yükseltilmesi demektir.

Doğadan bir örnekle devam edeceğim...

Şimdi gelelim doğadan bazı örneklemelere. Engebeli bir araziye iyi bir kar yağdığını düşünelim. Arazinin engebesi azalıyor değil mi? Hatların keskinliği azalıyor. Vatandaşlık maaşı da öyle bir şey. Tüm milletin üzerine eşit kalınlıkta yağan bir haktır. Ancak bu vatandaşlık maaşına doğal olarak dar gelirli olan büyük çoğunluk daha çok sevinecektir. Çünkü engebeleri azaltıyor. Gelir dağılımındaki uçurumu azalıyor. Başka bir benzetme yapmak gerekirse, buz dağının tepesinden eriyen sular bulut olup kar veya yağmur olarak yere iniyor.

Olaya biraz daha matematiksel ve istatistiksel açıdan baktığımızda, emisyonu artırmak suretiyle herkese eşit olarak dağıtılan vatandaşlık maaşı gelir dağılımındaki ortalamayı arttırması önemli değil. Önemli olan standart sapmanın azalmasıdır.

Şu ana kadarki örneklerde üretimi hiç arttırmadan karşılıksız basılan paranın vatandaşlık maaşı veya ev hanımlarına emeklilik veya doğum parası gibi bahanelerle tabana yayılmasının gelir dağılımdaki uçurumu nasıl azalttığını anlatmaya çalıştım. 

Şimdi bir de basılan paranın bir yandan üretimi tahrik eden bir teşvik unsuru olarak da kullanıldığını düşünelim. Yani piyasada olan para örneğin 2 katına çıkarken, piyasadaki malın da 2 katına çıkarıldığını düşünelim. Veya maldan ziyade üreticilerin 2 katına çıktığını düşünelim. O zaman ne oluyor artan talebi karşılayan bir arz da temin edilmiş oluyor. Yani talep 2 katına çıktı ancak arz da 2 katına çıktı. Yani bir yandan da rekabet oluşturuldu. Bu durumda sütün fiyatı 1 TL'den 2 TL'ye çıkmayacak. Çünkü süt üreticilerinin sayısı arttı. Rekabet arttı. Dolayısıyla fiyat artsa bile 2 TL olmayacağı kesin. 

Bu durumda Vatandaşlık maaşı ile dağılımın düzeltilmediği kabul edilse dahi yani cebindeki para 1 TL'den 6.5 TL'ye çıkmamış olsa dahi yani eski dağılıma göre 2 TL'ye çıkmış olsa dahi sütün fiyatı 2 TL'ye çıkmadığı için arkadaşım yine 1 Lt'den fazla süt alabilecektir.

Sonuç: Paraya 1 sıfır eklemenin Türkçesi olan vatandaşlık maaşı ve faizsiz krediler insanlık tarihinde bir devrimdir. Ekonomi alanında bir MANİFESTOdur. Kapitalizmi ve Komünizmi tarihin çöplüğüne gömen ve yeni bir çağ açan Milli Ekonomi Modeli tezinin sahibi Prof. Dr. Haydar Baş Bey'i minnet ve özlemle anıyorum.