Pierre Loti'nın aracılığı

Pierre Loti, Fransa'da yaşamaktan çok İstanbul'da yaşamayı seven bir Türk dostu ve hayranıdır. O, Fransa Cumhurbaşkanı Puankare'ye Osmanlılarla Fransa ve müttefikleri arasında gönüllü olarak aracılık yapar. Pierre Loti barış amacı ile ilk görüşmeyi 25 Mayıs 1915'de yapmıştır. Bu olay Cumhurbaşkanı Puankare'nin hatıra defterinde yazılıdır. Enver Paşa'nın muhalifleri, Fransa ile temasa hazırdırlar.Burada bilinmeyen konu, Pierre Loti, Osmanlı'dan barış için kimin aracılığı ile, Puankare ile 25 Mayıs 1915'de görüştü? Bu konuda, Cavit Bey 24 Haziran 1915'de hatıratında şöyle yazar: "Cenevre Konsoloslarından mektup aldım Dervişin bir iki mektubunun suretini göndermiş. Evvelce Ponso gelmeğe hazırmış, yalnız teşebbüsün kendileri tarafından vuku bulunduğunun anlaşılmasını istenmiyormuş. Fakat iş sonradan büsbütün değişmiş. Nazır, Nezarete mensup olmayan birinin gelmesini arzu etmiş. Pierre Loti gelecekmiş. Pierre Loti'nin bir mektubu da melfuf, (P. Loti'nin mektubunda zarf içinde) bana hitaben kendisinin Türkler aleyhinde propaganda yapmış olmakla Türkiyede ittiham (suçlu olma, suçlandırılma) edilmekte olduğundan, bu ittihamın aslı olmadığından, her şeye rağmen, Türkiye'yi müdafaa ettiğinden bahsediyor. Görüşmeye dair bir şey yok."Yukarıdaki belge P. Loti'nin asıl aracısının İsmail Derviş olmadığı, ancak onun aracılığında biri bulunmasına ihtimal veriyor.Puankare'nin 27 Mayıs 1915 günlü hatıratında, P. Loti'nin bir mektubu yazılıdır: Orada Talat'ın, Paristen başka bir kentte kabulünün ve onunla birlikte, Cavidin de Fransa'ya girmesinin mümkün olup olmayacağı sorulmakta ve Cavit'e güvenilmemekle birlikte onun Talat'ın yardımcısı gibi içeri alınılabileceği eklenmektedir. P. Loti, Talat'a (pol), Cavide de (Jan) takma adlarını takmıştır. P.Loti'nin bu teklifi Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Dışişleri Bakanı tarafından kabul edilir.2 Haziran 1915'de P. Loti, Puankare'ye gönderdiği mektupta şöyle yazıyor: "Talat gelemez. Çünkü hayatına karşı her tarafta suikastlar hazırlanıyormuş ve gelişi bir kaçış sayılabilirmiş. Bu günkü ağır olaylar sırasında İstanbul'da kalması şart imiş. Talat'la, Cavit işleri paylaşmışlar, birincisi iç, ikincisi dış işleri üzerine almış. Prens Sabahattin'in, Talat'a karşı hazırladığı suikastta Atina Fransız Elçisinin de rolü varmış."Cumhurbaşkanı Puankare ayni gün P. Loti'ye cevap verir: Suikastın yalan, Fransız Elçisinin onda parmağı olduğunun bir iftira olduğunu, Genç Türklerin dehşet salarak iş başında kaldıklarını beliritr sonra şunları ekler: Cavit'in hiçbir resmi mevkii yok, onunla görüşmek için temsilci göndermek bir tuzağa düşmek olur. Talat samimi ise İstanbul'dan ayrılmasını engelleyecek hiçbir şey yoktur. Osmanlı bize samimi olarak önergede bulunmak istiyorsa da sizin tanıdığınız güvenilir aracı ile bunları bize bildirsin.Loti, Puankare'nin bu mektubuna derhal cevap verir. Görüşmeden önce önergelerini bildirmek şartını Türklerin kabul etmediğini bildirir.9 Haziran 1915'de P. Loti Puankara'ye yazdığı mektubunda: Türkler, Çanakkale'deki durumlarının düzelmesi dolayısı ile artık görüşmeye pek istekli olmadıklarını bildirmesidir.25 Haziran 1915'de Cavit Bey, Cenevre şubelerine, Pierre Loti ile görüşmekte bir fayda olmayacağını ve İsmail Derviş'in de boş yere kendisini işgal etmemesini ekler.Pierre Loti, samimi olarak Fransa ile Osmanlı hükümeti arsında barışın sağlanmasını istemiş fakat Fransa Osmanlı hükümetini oluşturan Genç Türklerin teslimiyetçi bir anlayışla öneride bulunmalarının istenmesini kabul etmeyerek aracılıktan çekilir. Çünkü Genç Türklerin kurduğu hükümette milli politika yapılmaktadır. Milli politikanın karşılığı da tam bağımsızlıktır. Teslimiyetçi bir anlayışı kabul ederek, Türklerin çoğunlukta bulundukları toprakların da gizli antlaşmalara göre taksimini kabul edemezlerdi. Cavit Bey, Fransızları çok seven İsmail Dervişin de aracılık için çalışmamasını ister?