Spor kıyafetleri zehir saçıyor

Koşu bandına çıktığımızda giydiğimiz spor kıyafetlerimizden ziyade dinleyeceğimiz şarkıları veya bir kaç kilometre daha yürüyüp yürüyemeyeceğimizi ya da koşup koşamayacağımızı düşünürüz. Ancak en sevdiğiniz eşofmanınız, tişörtünüz veya çok giydiğiniz taytınız, esasen hepsi plastik olan spandeks, naylon ve polyester gibi sentetik kumaşlardan üretiliyor. Nike, Asics, The North Face, Puma, Adidas, Mizuno, Under Armour gibi spor malzemeleri satan markaların sitelerine girin, gerçeği göreceksiniz. Neredeyse yüzde 100 pamuktan üretilen ürün yok! Bu malzemeler petrokimyasallardan üretiliyor, genellikle ftalatlar ve bisfenoller gibi zararlı kimyasal katkı maddeleriyle formüle ediliyor. Yeni araştırmalar terin plastiklerden kimyasal katkı maddelerini sızdırdığını ve bu kimyasalların daha sonra cildimiz yoluyla emilmeye hazır hale geldiğini gösteriyor!


Araştırmadan çıkan sonuçlar

Spor yapma kültürünün yaygın olduğu ülkelerden biri olan İngiltere'de Birmingham Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, terin yağ içerdiğini ve yağın plastikteki kimyasalların çözünmesini ve yayılmasını teşvik eden lipofilik bir kimyasal yapıya sahip olduğunu, vücudunuzdaki yağın dokunduğunuz plastiklerden kimyasalları sökebileceğini ortaya koydu. Kısaca, terimizdeki yağlı maddeler 'kötü kimyasalların mikroplastik liflerden çıkmasına ve insanın emilimine hazır hale gelmesine yardımcı oluyor' diyor uzmanlar. Dahası uzmanlar, çalışmanın bisfenoller (popüler spor giyim markalarının ürünlerinde güvenli maruz kalma sınırının 40 katına kadar bulunduğu tespit edildi), ftalatlar ve PFAS gibi diğer kimyasal plastik katkı maddelerinin 'terle sızabileceğini ve cilt emilimine açık hale gelebileceğini' ortaya koydu. Uzmanlar, bu bulguların 'yoğun bir şekilde koşan ve terleyen biri açısından genelleştirilebileceğini' belirtiyor. Esasen, ne kadar çok terlerseniz, o kadar çok kimyasal emebilirsiniz!

Neden önemli?

Daha önce araştırmacılar beslenme yoluyla plastiğe maruz kalmamıza odaklanma eğilimindeydi ancak Birmingham çalışması insanların cildimiz yoluyla da plastik kimyasallara maruz kalabileceği konusunda farkındalık yaratıyor. Plastiklerdeki zararlı kimyasallar biyolojik olarak biriktiğinden (yavaşça birikip vücudumuzda kaldığından), bu durum içimizde yüksek konsantrasyonlarda kimyasal bulunmasına yol açıyor ve potansiyel olarak sağlığı olumsuz etkiliyor.
ABD'de yapılan bir araştırma da 50 ABD'li annenin anne sütünde değişik kimyasal maddeler buldu. 2023'te yapılan başka bir çalışma ise özellikle kadınlarda 50 yaş altı Amerikalılar arasında kanser vakalarının arttığını tespit etti. Gastrointestinal, endokrin (tiroid dahil) ve meme kanserleri en hızlı yükselenler arasında yer aldı. Bu artışın kesin nedeni henüz belirlenmemiş olsa da uzmanlar, çok çeşitli zararlı kirleticilere ve kanserojen kimyasallara maruz kalmanın katkıda bulunan bir faktör olduğunu tahmin ediyor.

Kitaplara da konu oluyor

Alden Wicker'ın 2023'te yayınlanan "To Dye For: How Toxic Fashion is Making Us Sick-Zehirli Moda Ürünleri ABD Halkını Nasıl Zehirliyor" adlı kitabı, giysilerimiz aracılığıyla kimyasallara maruz kalmamızın birçok şeklini ortaya koyuyor. Wicker'a göre, özellikle 'ter emici' veya su itici olarak pazarlanan spor kıyafetleri, genellikle 'kalıcı kimyasallar'ın kötü şöhretli kanserojen ve yaygın ailesi olan PFAS içeriyor. Endüstriyel kirlenme ve tavalardan tuvalet kağıdına kadar her şeyde yaygın kullanım nedeniyle, hemen hemen her yerde bir miktar PFAS bulabilirsiniz ancak belirli yüksek performanslı, suya dayanıklı kaplamalarla işlenmiş giysilerde yüksek konsantrasyonlarda görünebilirler. "Gore-Tex gibi şeyler, bunlar bir tür PFAS kaplaması" diyor Wicker. Wicker, polyester kumaşların genellikle dispers boyalarla renklendirildiğini belirtiyor. Bu, plastiklerde kullanılan ve özellikle çocuklar ve egzama gibi hassas rahatsızlıkları olan kişiler için bilinen bir cilt tahriş edici kimyasal renklendirici ailesi olarak öne çıkıyor.

Ne yapabiliriz?


Bu kimyasallara maruz kalmaktan kaçınmanın kolay bir yolu, plastik malzemelerle ilişkili toksinleri içermeyen, sürdürülebilir şekilde üretilen, asgari düzeyde işlenmiş doğal tekstillerden yapılmış giysiler giymek... Ağırlıklı olarak organik pamuk, kenevir, keten veya merinos yünü olan ürünler için kumaş etiketlerini kontrol edin (esneklik için spor kıyafetlerinde belirli bir oranda elastan veya lycra neredeyse kaçınılmazdır). Küresel Organik Tekstil Standardı (Gots) ve OEKO-TEX gibi üçüncü taraf tekstil sertifikacılarından anlamlı tanımlamalar arayın ve tedarikçilerini listelemek için çaba gösterip göstermediklerini görmek için marka web sitelerini ziyaret edin; ürünlerinin nereden geldiğini, boyahanelerine ve fabrikalarına kadar en iyi onlar bilir. Türkiye'de sağlığa zarar vermeyen spor kıyafeti yok denecek kadar az. Maalesef bu tarz üretim yapılmıyor. Avrupa ve Amerika'da merinos yünü, tencel, alpaka yünü, organik pamuk içeren spor kıyafetleri bulunabiliyor. Fiyatları da bilinen markaların ürünlerinden yüksek de değil.