Tayvan’ın yükseliş sırrı

Covid-19 (yeni koronavirüs hastalığı) bütün dünya ülkelerinin ekonomilerini altüst etti. İşler durma noktasına geldi. Birçok iş sektörü kepenkleri indirdi. Büyüme rakamları düştü. Ülkeler fiili olarak moratoryuma girdi. 

Doğu Asya'da yer alan ve resmi olarak çok az ülkenin tanıdığı bir devlet var. Tayvan. İlginç olan ise kimsenin dönüp bakmadığı Tayvan'ın ekonomisi koronavirüs döneminde yükseldi. The Economist'in 2 Aralık 2020 tarihli haberine göre Tayvan ekonomisi 2020'de dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olmuş. 

Tayvan ekonomisindeki bu büyümenin pandemi döneminde olması, ekonomik gidişatın faturasını Covid-19'a çıkartma kolaycılığına sığınan; ekonomist ve siyasilere bir ders niteliğindedir. 

Tayvan'ın pandemi döneminde büyümesi, Türkiye açısından çok önemli veridir. Hatta Tayvan'ın yükseliş sırrı, Türkiye'nin koronavirüs dönenimde ekonomisini fırsata çevireceği çok önemli bilgileri içeriyor.

The Economist'in analizine göre koronavirüs döneminde küresel ticaret %10 küçülürken Tayvan'ın ihracatı %5 artmış. Analizde Tayvan'ın bu başarısı iki faktöre bağlanmakta: 

Birincisi: Daha, 2019'da Çin'de gizemli zatürre hastalığı çıktığında Tayvan; ziyaretçileri tarama, maske kullanımı ve genel tedbirlerle ilgili çok önceden çalışmalar başlatmış. Virüs daha Wuhan'dan çıkmadan Tayvanlılar; virüs kendi ülkelerine gelmiş gibi hazırlıklar yapmış. Bu sayede virüs yayıldığında Tayvan'da hayat, normal seyrinde devam etmiş.

İkincisi: Tayvanlı üreticiler pandemi nedeniyle eve kapandığında; bilgisayar, kulaklık, tablet vs. alanlarda pandemi döneminde artan ihtiyaca yönelik elektronik kaynaklara ve ihracata ağırlık vermişler. Üretimi ve ekonomiyi buna göre şekillendirerek sistemi tüm ülkeye yaymışlar. Bizdeki, evde kal yeter mantığının aksine Tayvan'da her ev; evde çalış prensibiyle bir fabrikaya dönüştürülmüş. 

Gel gelelim Türkiye'ye. Türkiye'nin metalik maden kullanım alanları bakımından çok zengin bir kaynağı var. Altın, Bakır Demir, Gümüş, Kalay gibi… Mesela gümüş, bilgisayar parçalarında, cep telefonu ve pil yapımı, fotoğrafçılık ve elektronik sanayisinde ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.  

Türkiye'de zengin bor yatakları bulunmaktadır. Bor'un, pandemi döneminde artan elektronik ihtiyaç dâhil kullanılmadığı alan yok. Yine pek çoğumuzun duymadığı İridyum madeni pandemi döneminde önem kazanmıştır.

Tıpkı Tayvan örneğinde olduğu gibi, Türkiye'nin zengin maden kaynakları, pandemi döneminde Türkiye'nin ekonomisi için itici güç olabilir. Zira Tayvan, koronavirüs döneminde; evde kal değil, evde çalış prensibiyle fabrikaları eve taşımıştır. 

Ancak bunun için, madenleri kaynak olarak görüp ekonomiye kazandırmanın programını yapmak gerekir. Bu ise, milli bir bakış açısı ve bir model işidir. Daha da önemlisi Milli Ekonomi Modeli işidir.