ABD, Müslümanları rahat bırakmıyor

RECEP BAHAR/DETAY HABER

ABD'de iki yıl önce göreve gelir gelmez bazı İslam ülkelerine seyahat yasağı getiren Donald Trump yönetimi, İran ile 2015 yılında varılan nükleer anlaşmayla kaldırılan tüm yaptırımları yeniden yürürlüğe koyma kararı aldı.

ABD'nin bu ülkeye yönelik ilk aşama yaptırımlarının 7 Ağustos'ta yürürlüğe girmesinin ardından, ikinci dalga yaptırımlar da 5 Kasım Pazartesi günü devreye girecek. İran'a yönelik ambargoların ikinci aşamasını içeren yaptırımlar, doğrudan Tahran'ın petrol ve enerji ticaretini hedef alıyor. İran ekonomisi önemli ölçüde petrol ve doğalgaz ihracatına dayanıyor.

İran Dini Lideri Hamaney, Cumartesi günü yaptığı açıklamada, dünyanın Trump'ın yaptırımlarına karşı durduğunu açıkladı.

Çok sayıda ülke yaptırımlara karşı çıksa da, Çin'den Rusya'ya, Güney Kore'den Fransa'ya binlerce şirket ABD ile ticaretlerini tehlikeye atmamak için yaptırımlara uyma kararı aldı.  

Yaptırımlar neyi kapsıyor?

5 Kasım'dan itibaren İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC) ve ona bağlı İran Petrol Ticaret Şirketi (NICO) ile İran Ulusal Tanker Şirketi (NTC) veya bağlı şirketlerden petrol veya petrokimya ürünleri satın alınması ABD'nin yaptırımları arasında yer alıyor.

İran'ın liman işletmeleri, tersaneleri ve gemi ile taşımacılık sektörü de ambargo kapsamına alındı. Yaklaşık 700 İranlı şirket yaptırımlardan olumsuz etkilenecek.

Bu arada yabancı finansal kuruluşların İran Merkez Bankası ve İran ile bağlantılı mali kuruluşlarla ilişkileri engellenecek, İran ile ilgili tüm sigorta işlemleri durdurulacak.

Yaptırımlar İran ekonomisini sarsıyor

Başta Çin ve Rusya olmak üzere çok sayıda ülke karşı çıksa da, ABD'nin yaptırımları İran ekonomisini olumsuz etkiliyor. Tahran'ın petrol ihracatı Nisandan Eylül sonuna kadar günlük 970 bin varil azaldı. Petrol ihracatında düşüş oranı ise yüzde 34...

Nisan ayında günlük 2 milyon 870 bin varil satan İran, Eylül ayında 1.9 milyon varil petrol satabildi. Satışın 5 Kasım'dan itibaren daha da azalması bekleniyor. İran'ın önemli ticari ortaklarından Çin, İran'dan petrol alımını yüzde 34 azaltırken, buna karşılık Hindistan alımı yüzde 1 artırdı.

Ağustos ayında İran'dan en fazla petrol alan ülke konumunda olan Çin, bu unvanını Eylül ayında Hindistan'a bıraktı. Avrupa ülkeleri arasında ise Türkiye, İtalya, İspanya, Yunanistan İran'dan petrol almaya devam etti. Fransız ve Güney Kore şirketleri ise petrol alımını durdurdu.

İran'ın petrol ihracatının azalması Rusya ve Suudi Arabistan'ın işine yarıyor. Her iki ülke petrol üretimini günlük 500 bin varil artırdı!

Türkiye muaf

Aralarında Türkiye'nin de yer aldığı 8 ülke geçici olarak yaptırımlardan muaf tutuldu.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, söz konusu 8 ülkeyi açıklamadı ama bunlar arasında Hindistan, Japonya, Güney Kore ve Çin'in olabileceği düşünülüyor.

Pompeo, bu ülkelerin geçici olarak yaptırımlardan muaf olacaklarını, yani esasen İran ile petrol alışverişini sürdürebileceklerini belirtti. Pompeo, Avrupa Birliği üyelerinin bu ülkeler arasında olmadıklarını da açıkladı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez geçtiğimiz Cuma günü ABD'nin İran yaptırımlarında istisna uygulayacağı sekiz ülke arasında Türkiye'nin de olduğunu açıkladı.

Nükleer anlaşma çöp oldu

İran, ABD'de Barack Obama yönetiminin iş başında bulunduğu dönemde 2015 yılında P5+1 (BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi olan ABD, Çin, Rusya, Fransa ve İngiltere ile Almanya) ve İran arasında imzalanan anlaşma ile İran, uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında tartışmalı nükleer faaliyetlerini sınırlandırmayı kabul etmişti.

Tahran anlaşmayla BM'nin Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun askeri üslere kontrollü girişine izin vermişti. Trump nükleer anlaşmanın İran'ın bölgedeki hamlelerini kısıtlamaması ve ülkenin füze denemelerine engel olmaması nedeniyle kötü bir anlaşma olduğunu düşünüyor.

Trump, Mayıs ayında da ülkesini "esastan sakat" diye tanımladığı İran ile nükleer anlaşmadan çekme kararı aldı. İran ile nükleer anlaşmaya en sert tepki gösteren Orta Doğu ülkesi İsrail olmuştu. İsrail, Trump'ın yaptırımları geri getirme kararını memnuniyetle karşıladı.

Türkiye-İran arasındaki uçuşlarda aksaklık yok

İran Havacılık Kurumu Sözcüsü Rıza Caferzade, Türkiye'deki havalimanlarında İran uçaklarına yakıt verilmemesi nedeniyle seferlerin yapılamadığı yönündeki iddiaları yalanladı.

Caferzade, yaptığı açıklamada, Türkiye-İran arasındaki çok yakın ilişkiler ve iki ülkenin hava yolu işletmeleri arasında imzalanan anlaşmalar dikkate alındığında böyle bir aksaklığın meydana gelmesinin mümkün olmadığını söyledi.

aferzade, İran devlet televizyonunda yer alan açıklamasında, Türkiye-İran arasında yapılan uçuş programına göre haftalık 100 seferin gerçekleştiğini ve uçuş için gerekli ihtiyaçlar ile yakıtın havalimanları tarafından temin edildiğini aktardı.