Abdulhamid'in Hatıra Defteri'nden

"Hem Osmanlı ülkesini parçalanmaktan kurtarmak istediklerini söylüyorlar, hem de parçalayanlarla iş birliği, ahit birliği yapıyorlar...

Vatan'ın bugünkü haline ağlarken, bunları düşünmek beni kahrediyor... (14 Mart 1917 Beylerbeyi.)

***

Ve daha garip bir tecelliye bakınız ki, "Genç Osmanlılar"ı da "jön Türkler"i de Osmanlı İmparatorluğu'nu parçalamak isteyen büyük devletlerin hepsi arkalıyorlardı. Bu devletlerin gözünde ümit bu gençlerdeydi...

Bari son kalan bir avuç vatan toprağında yaşayanların gözleri açıldı mı?.. İnşallah!..

"Hayır, bunca okumuş düşünmüş, kendisini davasına vermiş vatan evladının kabiliyetsiz çıkacağını kabul edemem. Sadece aldandılar, derim. Aldandılar ama, cezalarını aldanmayan, milyonlarca masum evladı çekti; hem öldüler hem vatandan oldular".

Bana diyeceklerdi ki, "Bütün bunları biliyordun da niçin engel olmadın, niçin devletin yıkılmasına göz yumdun?..

Haşa!.. Göz yummak şöyle dursun, her an tetikte yaşadım. Fakat önleyemezdim, önleyemedim de... Çünkü yalnızdım. Onların arkasında bütün düşman dünyası vardı. Dostlarım beni yumuşak başlı olmakla, düşmanlarım, zalim gaddar olmakla suçlarlar... İki taraf da yanılır..." 17 Mart 1917 Beylerbeyi

***

"Musahibim (Sohbet arkadaşım) iki gündür neden yazılara devam etmediğimizi sordu durdu: Düşünüyorum. Vatanımın nereden nereye geldiğini düşünüyorum. Üç kıtaya yayılmış koskoca bir cihangirlik, on yılda bir avuç toprak haline geldi. Vebali kimin? Kimin olduğunu bulsak ne işe yarar?.. Vatan elden gittikten sonra..."

"Sırrımı kırk yıl içimde sakladım, Ahfadıma (gelecek kuşaklar) beni tanımları için anlatacağım. En güvendiğim sadrazamlarıma bile açmadım. Çünkü sınayarak öğrendim ki, iki kişinin bildiği bir şey sır olmaktan çıkıyor..." (18 Mart 1917 Beylerbeyi.)

***

"Mali duruma gelince: Hazine borç içindeydi. Varidat (gelirler) her yıl biraz daha azalıyordu. Tanzimattan beri her şeyimizi Avrupa'dan getirir olmuştuk. Yerli tezgahlar birer birer sönüyordu. Her tarafı Avrupa bezleri kaplamıştı. Gümrük varidatı büyük devletlerle yaptığımz anlaşmalar yüzünden hiç mesabesine inmişti. Kendi yağımızla bile kavrulamıyorduk.

Bir şey daha ortaya çıktı ki: Dünyada yalnızız. Düşman vardır, fakat dost yoktur. Salip, her zaman müttefik bulabilmekte, fakat Hilal her zaman yalnız kalmaktadır. Osmanlı'dan menfaat bekleyenler ona dost görünmekte, fakat umduğunu bulamadığı zaman hemen düşman kesilmektedir. Ben de siyasetimi bu esas üstüne kurdum. Düşmana, düşmanın silah ile gitmek şarttı..." (20 Mart 1917 Beylerbeyi.)

***

Tarihin derinliklerin bakıldığında millet menfaati, milli irade, egemenlik, bağımsızlık, güç ve kalkınma konusunda beklenen seviyeye ulaşmak isteyen hünkarlar, kumandanlar, bilginler neler söylemişler...

Bunlardan ibretle rastladığım bu eserden yaptığım alıntı da hayretle gördüğüm şu...

Gümrükler konusunda zararlı çıktık diyor padişah... Sonra anladım ki ülkeler menfaatlerini düşünüyorlar.

Bugün ya bugün!..

Aynı hatalar devam...

Yine Abdulhamit'in dediği gibi.

Olan koca millete oluyor...

Japonya'da adam millet menfaati, geleceği ile alâkalı tarihi bir hata yaptı mı harakisi yapıyor...

Böyle bir irade tecellisi, mesuliyeti yaşanmadıkça siyasetçiler hataya millet de inlemeye geri kalmaya devam eder durur...

(Abdulhamid'in Hatıra Defteri Yayına Haz. İsmet Bozdağ. Kervan yy. İst. 1975).