'Ana' ne kadar zengin

Türkçede çocuğu olan kadınlar için kullanılan "ana" ve "anne" sözcüklerinin anlam, birleşik sözcük, atasözü, deyim ve birleşik fiillerde yoğun kullanımı, Türk milletinin "anne sevgisi"ni de yansıtıyor. Türk Dil Kurumu sözlüklerinde "ana" kelimesi "anne"den daha yaygın kullanılıyor. Sözlüklerde "ana" kelimesi 8 değişik anlam, 75 birleşik sözcük ve 33atasözü, deyim ve birleşik fiilde kullanılırken, çocuğu olan kadın ve yavrusu olan dişi hayvan anlamlarında gelen "anne" sözcüğü ise 1 birleşik fiil, 7 birleşik sözcük içerisinde kullanılıyor.  Ana kelimesi TDK sözlüklerinde, çocuğu olan kadın, yavrusu olan dişi hayvan, yaşlı kadınlara saygılı seslenme sözü, velinimet, alacağın veya borcun faizin dışında olan bölümü, temel, asıl, esas (sıfat) ve matematik çizgilerden herhangi birini anlatan kelimeye sıfat olarak geldiğinde o çizginin, belirli bir kural altında hareket ederek bir yüzey oluşturmaya yaradığını anlatması için kullanılıyor.  "Anne" kelimesi, "anne olmak" şeklinde birleşik fiil olarak kullanılırken, "anneanne, babaanne, büyük anne, cicianne, hanımanne, sütanne, üvey anne" şeklinde ise birleşik sözcük olarak kullanılıyor. TDK sözlüklerinde 75 değişik birleşik sözcük içerisinde kullanılan''ana"nın kullanımı ise şöyle:  "Ana arı, ana baba, ana baba günü, ana bilim dalı, ana cadde, anaçizgi, ana dal, ana defter, ana deniz, ana dil, ana dili, ana direk, ana doğrusu, ana duvar, ana düşünce, ana erki, anaerkil, ana fikir, ana haber sunucusu, ana kadın, ana kapı, ana kara, ana kent, ana kitap, ana konu, ana kök, ana kraliçe, ana kubbe, ana kucağı, ana kuyu, ana kuzusu, anamal, ana mektebi, ana mönü, ana motif, ana muhalefet, anaokulu, ana ortaklık, anapara, ana rahmi, ana saat, ana sanlı, ana sav, ana sayaç, ana sınıfı, ana sözleşme, ana şehir, ana toplardamar, ana vatan, ana yapı, ana yarısı, anayasa, ana yol, ana yön, ana yurt, ana yüreği, anadan doğma, anadan üryan, büyük ana, havvaanaeli, kadınana, kaynana, sütana, üvey ana, dağ anası, dağlar anası, denizanası..." Ana'nın kullanıldığı 33 ayrı atasözü, deyim ve birleşik fiil ise TDK kayıtlarında şöyle geçiyor:  "Ana bir baba ayrı, anadan doğma, anadan görme, anadan (yeni) doğmuşa dönmek (veya anadan yeni doğmuş gibi olmak), ana gibi yar olmaz Bağdat gibi diyar olmaz, anakızına taht kurar kız bahtı kocadan arar (veya ana kızına taht kurmuş,baht uğramamış), anam babam, ananın örekesi, ananın (veya anasının) ak sütü gibi (helal olsun), anan yahşi, baban yahşi, (birinin) anası ağlamak,  anası danası, anası kılıklı, anasından doğduğuna pişman, (birini) anasından doğduğuna pişman etmek,anasından emdiği süt burnundan (fitil fitil) gelmek, anasından emdiği sütü burnundan getirmek, (birinin) anasını ağlatmak, anasının kızı, anasının körpe kuzusu, anasının nikahını istemek, anasının oğlu, anasını sat! (veya satayım), anası turp (veya sarımsak), babası şalgam (veya soğan) anası yerinde."