ANALİZ - Tarımsal ithalat tam gaz

 

RECEP BAHAR / ANALİZ
 

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan dış ticaret verileri baz alınarak hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli'ne göre 2020 yılında tarım, gıda ve içecek sektörü 20.7 milyar dolar ihracat, 16.1 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. Geçen yıl özellikle Aralık ayında ithalattaki önemli artış dikkat çekti. Verilere göre ihracat 2020 yılında önceki yıla göre yüzde 5 oranında artarken, ithalat yüzde 3.1 arttı. Aylık bazda bakıldığında Aralık 2020'de ithalat, Aralık 2019'a göre yüzde 24.9 artışla 1.8 milyar dolara yükseldi.

 

Ne satıp, ne alıyoruz?

 

Geçen yıl ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla 'fındık içi, un ve makarna' olurken, bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık yüzde 13.6'sını oluşturdu.

En çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla 'buğday, soya fasulyesi ve ayçiçeği yağı' oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık yüzde 24.2'sini, neredeyse 4'te 1'ini oluşturdu. Geçen yıl Aralık ayında en çok ihraç edilen ürünler 'mandalina, fındık içi ve buğday unu' olarak sıralanırken, en çok ithal edilen ürünler 'buğday, soya fasulyesi ve ayçiçek yağı' oldu. Son dönemde fiyat artışları ile sıkça gündeme gelen ayçiçek yağı, 760 milyon dolarlık ithalat ile yıl genelinde en fazla ithal edilen 3. ürün olurken, sadece Aralık 2020'de 100.4 milyon dolarlık ithalat yapıldı.

 

Yemde dışa bağımlıyız

 

2020 yılı dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde 'sert kabuklu meyveler, yaş meyve, şeker ve şekerli mamuller, bitkisel yağ ve kuru meyve/sebze' sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın yüzde 43.8'i bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.

'Hayvan yemi, bitkisel yağ, un, nişasta ve kakao-çikolata' sektörleri ise aynı dönemde en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın yüzde 64,8'i, yani neredeyse 3'te 2'si bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. 

Tek başına 'hayvan yemi sektörü', 3.8 milyar dolarlık hacim ile toplam ithalatın yüzde 23.5'ini, yani neredeyse 4'te 1'ini oluşturdu. Fiyat artışları ile gündemde yer bulan bitkisel yağ sektörü (ayçiçeği ve palmiye yağı) ise 2.7 milyar dolarlık ithalat ise toplam ithalatın yüzde 17'sini oluşturdu. Küresel piyasalardaki fiyatın Mayıs 2020-Ocak 2021 döneminde neredeyse iki katına çıkması, ithalata bağlı bu sektörde ülke içi fiyatların artmasıyla sonuçlandı.

 

İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler

 

2020 yılında önceki yıla göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler yaş meyve (422 milyon dolar artış) ve bitkisel yağ (353 milyon dolar artış) sektörleri olurken, bunları makarna (163 milyon dolar artış), baklagil (128 milyon dolar artış) ve meyve suyu (79 milyon dolar artış) sektörleri izledi.

2020 yılının 9. ayı itibariyle önceki yılın aynı dönemine göre 211 milyon dolar artış kaydedilen sert kabuklu meyveler sektörü (fındık ve fıstık) ihracatında, Ekim ve Kasım ayında önemli bir düşüş yaşandı. Sektörün ihracatı 2020 yılı toplamında 82 milyon dolar geriledi. İthalatın en çok düştüğü sektörler canlı hayvan ticareti (254 milyon dolar düşüş), makarna (105 milyon dolar düşüş), tütün ve mamülleri (85 milyon dolar düşüş), sebze (67 milyon dolar düşüş) ve hayvan yemi (59 milyon dolar düşüş) sektörleri oldu. Özellikle hayvan ticareti sektörü ithalatındaki 254 milyon dolarlık gerileme, ülke ekonomisi ve dış ticaret açısından olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi.

 

İthalatın 5'te biri Rusya'dan

 

Geçen yıl tarım, gıda ve içecek sektöründe en çok ihracat yaptığımız ilk üç ülke 2.9 milyar dolar ile Irak, 1.6 milyar dolar ile Almanya ve 1.4 milyon dolar ile Rusya şeklinde sıralandı. Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, tavuk eti, gofret ve waffle; Almanya için ambalajlı fındık, fındık içi ve kiraz; Rusya içinse mandalina, şeftali ve üzüm oldu.

Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2020 yılında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler 3.2 milyar dolar ile Rusya, 1.4 milyar dolar ile Brezilya ve 1 milyar dolar ile Ukrayna oldu. Rusya'dan yapılan ithalatta öne çıkan ürünler buğday, ayçiçeği yağı ve ayçiçeği olurken; Brezilya'dan soya fasulyesi, kahve, tütün; Ukrayna'dan yapılan ithalatta soya fasulyesi, buğday ve dane mısır ürünleri öne çıktı.