Çin ekonomisine, Milli Ekonomi Modeli gözüyle bakış

Milli Ekonomi Modeli (MEM) dünya ekonomistlerinin küresel iktisadi buhranlara çözüm arayışlarının başladığı yıllarda yazıldı. Yapılan Uluslararası kongrelere katılan yabancı ilim adamları ve ekonomistlerin büyük takdirle izledikleri ve destekledikleri bu model, ekonomi bilimine yeni bir anlayış ve farklı bir yorum getirmiş olağan üstü bir kavrayışın eseri.
Evet, sözünü ettiğimiz MEM Prof. Dr. Haydar Baş’ın insanlığa büyük armağanı olan bir model.
Bugünlerde Çin’den gelen haberler, Çin ekonomisinin de bu modelin yardımına ihtiyacı olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Çin ekonomisi 30 yıldan fazladır yaşadığı baş döndürücü büyüme hızında yavaşlama kaydediyor. En büyük sorunlardan biri de satılmayan, elde kalan stok ürünleri
Başta konut ve otomotiv sektörleri olmak üzere, elektrikli ev aletleri ve çelikte üreticilerin ellerinde çok fazla sayıda mal var.  Hong Kong merkezli ekonomik analiz firması J Capital Research’ün araştırma direktörü Anne Stevenson-Yang, “Baktığımız tüm imalat sektörlerinde yaz boyunca daha çok satış bekleniyordu ama bu satışlar bir türlü gerçekleşmedi” diyor.
Çinli uzmanlara göre, stoklar son derece yüksek seyrettiği ve fabrikalarda üretim yavaşladığı için üretimde hissedilebilir bir yavaşlama var. İhracattaki büyüme rakamları durma noktasına geldi. Eğer Çin, ekonomik olarak zayıflarsa mal ve hizmet ithalatındaki yavaşlamanın küresel mal stokunun artmasına, fiyatların düşmesine ve dünya çapında üretimin düşmesine yol açabileceğinden endişe ediliyor.
Çin’de sanayide faaliyet gösteren firmalar ürettiği malların geçen seneye göre yarı yarıya az satıldığını ve elindeki stoklarının şiştiğinden bahsediyor. Fabrikalar üretim bandını durdurmamak için sürekli üretiyor ancak daha bu durumu ne kadar finanse edebileceklerinden emin değiller.
Durumu ortaya koyduktan sonra MEM’in konuya yaklaşımını incelemeye çalışalım. Öncelikle devletin temel görevi vatandaşının tüm barınma, gıda, giyim vs. ihtiyaçlarını karşılamak, yani kısaca tüm imkânlardan doya doya yararlandırmak. Çin’in önem vermesi gereken konuların başında, işçi ücretlerinde gerekli artışı sağlamak ve onları sosyal imkânlardan daha da fazla yararlandırmak geliyor. Böylece geliri artan işçi daha fazla tüketecek, dolayısıyla stok fazlası sorunu ortadan kalkacak.
Tabii burada Çin hükümetinin ücretlerde artışı onaylamasıyla, emisyon hacmi sorunu ortaya çıkar ki, burada MEM’in çözümü hazır: Hükümet senyoraj hakkını kullanarak para basacak, böylece emisyon hacmini genişletecek. Piyasada artan para miktarı doğrudan Çinli işçinin cebine yüksek ücret olarak yansıyacağı için, daha fazla tüketecek ve ekonomi canlanmış olacak.
Emlak spekülasyonlarını caydırmanın konut fiyatlarını makul bir düzeye çekeceğini uman Başbakan Wen Jiabao, bir ev sahibi olanların başka ev almalarını yasaklamıştı. Bu yasak, konut fiyatlarında sert bir düşüşe yol açmakla birlikte konut inşaatında ve inşaat işçilerinin istihdamında da yaygın bir düşüşe neden oldu.
MEM’in bu soruna da çözümü çok açık: Evi olmayanları sıfır faizli uzun vadeli destek krediyle ev sahibi yapmak sektörü oldukça hareketlendirecektir. Diğer yandan da spekülasyon endişesini bir yana bırakıp konut sahibi olma sayısını kısıtlamamak da MEM’in öngördüğü çözümlerden biridir; çünkü Modelin sahibi Prof. Baş’a göre vatandaşın kazandığını ekonomiye harcama olarak yansıtması ekonomiyi canlı ve zengin kılacaktır. Öte yandan Çin hükümeti inşaat firmalarını komşu ülkelerdeki projelerde yüklenici olarak yer almasını teşvik ederek ekonominin büyümesine katkıda bulunabilir.
Görüldüğü üzere Rusya’nın birçok önemli maddesini uyguladığı Milli Ekonomi Modeli, Çin başta olmak üzere bugün dünya üzerinde daralan tüm ekonomilerin tek çaresidir. Bu Modele yalnız Çin’in değil ABD, Japonya ve Almanya gibi gelişmiş olan ama iktisadi olarak önemli sorunlarla karşı karşıya kalan ülkelerin de ihtiyacı olduğu kuşkusuzdur.