Çok kültürlülük ve Mesut Özil

Günümüzde Türkiye dışında yaşayan vatandaşlarımızın toplam sayısı 3 milyon 700 bin civarıdır. Bunun 3 milyon 100 bini Batı Avrupa'dadır. Avrupa'daki göçmen Türkler birçok sorunlar yaşamış ve yaşamaktadırlar.

Kuşaklar boyu yaşadıkları ülkelere hayatlarını vakfeden Türk göçmenlerin Avrupa'da hala süresi temdit edilmiş konuklar olarak görülmeleri onların devamlı olarak güven sınavında bekletildiği anlamına gelmektedir.

Yazar Max Frisch'in Avrupa'ya II. Dünya Savaşı sonrası olan emek göçünü tariflerken "Biz emek sahiplerini çağırdık, karşımıza insanlar çıktı" cümlesi Avrupa'ya olan emek göçü sonrası yaşanan sorunların anlaşılması açısından çok önemlidir.

Emek göçünün başlaması ile birlikte bir anda Almanya'daki Türk işçilerin sayısı 100 bine ulaşmıştır. Bir sınırlama getirme adına Almanya ile Türkiye arasında bir anlaşma imzalanmıştır. 1983-84 yıllarında Kohl döneminde aranılan koşullara sahip ailelere aile başına 10.500 Alman markı, her çocuk için de 1.500 Alman markı ödenerek, ana yurda dönmeleri özendirilmiştir. Bu yasa sonucu olarak yaklaşık 250 bin Türk ana yurda dönmüştür.

Almanya'daki yasalar gereği ius sanguinis (kan esasına dayalı) yurttaşlık gereği, Türklere uzun yıllar vatandaşlık verilmemiştir. Ancak Sosyal Demokrat Parti iktidara gelmesinden sonra "1 Ocak 2000 tarihinde doğan her çocuk o tarihten itibaren hem anne babasının yurttaşlığına hem de Alman yurttaşlığına sahip olacak" kararı alınmıştır. En geç 23 yaşında yurttaşlıktan birini seçme zorunluluğu getirilmiştir. 2014'ten sonra ise Almanya'da çifte vatandaşlık kolaylaştırılmıştır. 

İki Almanya'nın birleşmesinden sonra Almanlar arasında aidiyet meselesi doğmuş ve bir yabancı düşmanlığı gündeme gelmiştir. 1992'de Rostock'ta bir sığınmalar kampına karşı yerli halkın 5 gün süren saldırısı, daha sonra da Solingen'de 5 Türk'ün ölümüyle sonuçlanan ev yakma olayı belirleyici olmuştur.

Avrupa ülkeleri; 1960'lı yıllarda ihtiyaç duydukları işgücünü misafir işçilerden karşılamak amacıyla göçmenlere kapılarını açarken, 1970'lerden itibaren göçü sınırlayıcı politikalar benimsemeye başladılar. AB içerisinde ikamet eden misafir işçilerin kalıcı olduğu anlaşılınca ilk önce bu kişiler asimilasyona tabi tutuldular. Ardından "Çok kültürlülük (multiculturalism)" asimilasyon modellerine alternatif olarak ortaya çıkmıştır.

Çok kültürlülük ve göçmenlerin toplumda bütünleşme politikalarında, yan yana fakat birbirine müdahale etmeksizin yaşamlarını sürdüren Millet sistemi uygulanmaya çalışılmıştır. "Bireyin kendi kültürel mirasını anlaması ve değerli bulması ve kendi grubundan başka gruplara ait kültürel mirasa karşı saygı ve ilgi göstermesi" amaçlanmıştır. Yalnız toplumda bu tarz bir yapılanmada, bazı pozitif ayrımcılıklar olmaktadır. Kamusal alanda yeterli oranda temsil edilmeme, üniversiteye girme hakkını elde etme gibi olanakların farklı uygulanması yaşanan ayrımcılıkların bazılarıdır. Bu da ötekileşmeye, her kesimin bir ayrılıkçı şeklinde gettolar oluşturmasına yol açmıştır. İsviçre'de ezan yasağı, Almanya'da minarelerin yüksekliğine ilişkin yasal yollarla getirilen sınırlamalar sadece birkaç örnektir.

 "İki kalbim var biri Alman biri Türk" sözü "çok kültürlülük" modeline örnek olarak gösterilen Türk kökenli Alman futbolcu Mesut Özil'e, 2010 yılında Almanya'nın oscarı sayılan Bambi ödüllerinde "uyum" alanında ödül verilmiştir.

Daha sonraki yıllarda, Özil, Türkiye Cumhuriyeti Başkanı Erdoğan ile çektirdiği fotoğraf ve Dünya Kupası performansı sonrası çok farklı bir tavırla karşı karşıya kalmıştır.

Bu olaylar sonrası, Almanya Milli Takımında oynamayı bıraktığını açıklayan Özil, "kazandığımızda Alman, kaybettiğimizde göçmenim" diyerek, kendisinde ve diğer oyunculara eşit davranılmadığını belirtmiştir: "Lukas Podolski ve Miroslav Josef Klose hiçbir zaman Polonyalı Alman olarak görülmedi. Ben neden Türk Alman olarak görüldüm Türk ve Müslüman olduğum için mi?"

Çok kültürlülük özellikle son yıllarda yaşanan terör eylemlerinden sonra batı toplumlarının gözünde popülaritesini ciddi oranda yitirmiştir. 2010 yılında Almanya'da Merkel, hemen ardından Fransa'da Sarkozy de açıklamaları ile çok kültürlülüğün başarısız olduğunu ifade etmişlerdir. Son yıllarda, göçmen düşmanlığı yasalaşmaya başlanmıştır. Danimarka'da mültecilerin özel eşyalarına el koymak yasaldır. Danimarka ayrıca göçmen ve sığınmacılarla çocuklarının haftada belli bir süre ayrılarak, çocuklara "Danimarka değerleri ve dili öğretilmesini" öngören yeni bir getto yasası planlamaktadır. Birçok üye ülkede mültecilere yardımı suç haline getiren yasalar mevcuttur. Yine Trump döneminde bir süre Amerika'ya iltica eden ailelerin, ancak çocuklarının ebeveynlerinden ayrılmaları koşuluyla kabul edildiklerini basın aracılığı ile duymuştuk.

Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi, bir yandan göçmene karşı gibi tavır alıp, "arka kapıdan" göçmenleri içeri alma politikası ile "sömürü" ve yapılan uygulamalarla da "asimilasyon" ana amaçtır. Yoksa batının ucuz iş gücünden ya da göçmenden vazgeçmesi söz konusu değildir.

Emek göçü isteyen ama ardından, 1970'ten sonra bundan vazgeçmiş görünen batı ülkelerini iyi gün dostu olarak tanımlarsak doğru ifade etmiş oluruz sanırım.

Göç alanında güvenilir bir veri sisteminin oluşturulması, yurt dışında yaşayan Türk vatandaşların ekonomik ve sosyal statülerinin güçlendirilmesi, yalnız olmadıklarının hissettirilip onlara sahip çıkılması, yaşadıkları ülkelerde haklarının savunulması, Türk Hükümetinin ana görevi olmalıdır.