Dolmabahçe Camii

İstanbul'un Boğaz kıyısındaki zarif ve etkileyici yapılarından biri olan Dolmabahçe (Bezmialem Valide Sultan) Camii, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batılılaşma sürecinin mimariye yansıyan en güzel örneklerinden biridir. Beşiktaş ile Kabataş arasında, Dolmabahçe Sarayı'nın hemen yanında konumlanan bu abidevi eser, tarihi, mimarisi ve süslemeleriyle ziyaretçilerini adeta büyülemektedir.

TARİHİ VE KONUMU

Cami, Sultan Abdülmecid'in annesi Bezmialem Valide Sultan tarafından başlatılmış, onun vefatının ardından ise Sultan Abdülmecid tarafından 1855 yılında tamamlanarak ibadete açılmıştır. Osmanlı mimarisinin 19. yüzyılda Batı etkileşimleriyle şekillenen Ampir (Neoklasik) üslubunun belirgin izlerini taşır. Caminin mimarı, Osmanlı'da birçok önemli esere imza atan Balyan Ailesi'nden Nikogos Balyan'dır.

Deniz kıyısındaki eşsiz konumu sayesinde İstanbul Boğazı silüetine ayrı bir güzellik katmaktadır. Başlangıçta bir avlu ve sebilin de bulunduğu kompleks, zamanla yol genişletme çalışmaları nedeniyle bazı bölümlerini kaybetmiştir.

MİMARİ ÖZELLİKLERİ

Dolmabahçe Camii, klasik Osmanlı cami planlarından farklı olarak, cami ve hünkâr kasrı (padişahın dinlenmesi ve özel işleri için ayrılan bölüm) kısımlarının işlevlerine bağlı olarak ayrı ayrı tasarlanıp sonra birleştirildiği bir yapıya sahiptir.

• Plan ve Kitle: Cami bölümü, kare planlı bir alt yapı üzerine oturan, yüksek ve tek bir merkezi kubbeyle örtülüdür. Hünkâr kasrı ise daha alçak, dikdörtgen prizmatik bir kitle olarak caminin kuzey cephesine bitişiktir. Bu geometrik ve bütüncül tasarım, dönemin Ampir üslubunun karakteristik bir özelliğidir.

• Minareler: Caminin iki köşesinde yükselen, tek şerefeli minareleri bulunur. Minareler, cami bünyesinden ayrı tutulmuş gibi yükselirler ve yivli sütun yapısına sahiptirler.

• Cephe ve Süsleme (Dış): Dış cephesi genel olarak sade çizgilere sahip olmakla birlikte, Barok, Rokoko ve Ampir üsluplarından izler taşır. Hünkâr kasrının ön cephesi iki katlıdır ve neoklasik tarzda pencere düzenlemeleri, tunç şebekeler ve mermer söveler dikkat çeker. Sekizgen planlı bir de muvakkithanesi (saat odası) mevcuttur.

• Pencereler: Yapının en belirgin özelliklerinden biri, Batı mimarisinde sıkça rastlanan ve iç mekanı bol gün ışığı ile aydınlatan büyük dairesel (yuvarlak) kemerli cam pencerelerdir.



İÇ MEKAN VE DEKORASYON

Camiye girildiğinde, iç mekanın aydınlık ve ferah atmosferi hemen hissedilir. Batı tarzı süslemeler, geleneksel Osmanlı sanatıyla harmanlanmıştır:

• Kubbe ve Tavan: Merkezi kubbe içi ve pandantifler, Batı tarzında yaldız ve yağlı boya kalem işleriyle tamamen süslenmiştir. Karmaşık süsleme tasarımları kubbeli tavanı zenginleştirir.

• Duvarlar: İç duvarlarda kiremit kırmızısı, beyaz, sarı, mavi, yeşil gibi tonlarda renkli stuk sıvalar ve somaki mermer desenleri kullanılmıştır. Duvarlar ve tavanlar süslü dekorasyonlara sahiptir; bazı süslemeler altından yapılmıştır.

• Kaligrafi ve Avize: Duvarlarda görkemli ve huzurlu bir atmosfer sunan, yeşil zemin üzerine altın renginde Arap kaligrafisi (hat yazıları) bulunur. Tavandan sarkan, genellikle kristalden yapılmış süslü ve zarif avize, iç mekanın ihtişamını tamamlar ve gün ışığını yansıtarak mekana ışıltı katar.

• Mihrap ve Minber: Mihrap nişi, somaki mermer ve stuk sıva işlemelerinden oluşur ve üst köşe dolguları Barok üslupta altın yaldızlı bitkisel süslemelerle bezenmiştir. Mermer ve stuk sıva kullanılan minberde ise kırmızı renk hakimdir.

Dolmabahçe Camii, hem tarihi önemi hem de Osmanlı'nın son dönem Batılılaşma mimarisini yansıtan zengin detaylarıyla, İstanbul'un mutlaka görülmesi gereken kültürel miraslarından biridir.