Döviz sözleşmeleri TL'ye çevrilebilir
Dolar ve Euro üzerinden yapılan sözleşmeleri hukuken TL'ye çevirmek mümkün mü? Hukukçulara göre döviz kurları beklenmedik ölçüde yükseldiğinden sözleşmelerin yargı tarafından yeni koşullara uyarlanmasın hukuken mümkün mü?
07.12.2016 00:00:00
Türkiye genelinde başlatılan "Dolar yerine TL kullanın" çağrısı vatandaştan destek görüyor ancak iş dünyası bu konuda isteksiz davranıyor. Yeni Mesaj gazetesi olarak "Dövizini bozdur ülkene sahip çık" kampanyasına destek olan tanınmış bir işadamının adına tanık olmadık! Hatta bazı işadamlarının harıl harıl döviz aldığı da gelen bilgiler arasında.
Ancak çok sayıda kuruluş sahip oldukları döviz hesaplarını TL'ye çeviriyor. Bu kuruluşlar arasında Türk Standartları Enstitüsü, Savunma Sanayii Destekleme Fonu, Narenciye Tanıtım Grubu, Türkiye Ev Tekstili Sanayicileri ve İş Adamları Derneği, MÜSİAD da yer alıyor. Ancak bu ve benzeri kuruluşların yöneticileri bu süreçten şahsen etkilenmiyor.
Döviz cinsinden yapılan sözleşmeler ne olacak?
Öte yandan ABD Doları ve Euro üzerinden yapılan sözleşmelerin TL'ye çevrilip çevrilemeyeceği bu süreçte önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. Hukukçulara göre, sözleşme kurulduktan sonra taraflarca öngörülemeyen durumlar nedeniyle, sözleşme şartlarının bir taraf aleyhine beklenmedik şekilde değişmesi durumunda sözleşmelerin yargı tarafından yeni şartlara uyarlanması hukuken imkan dahilinde... Buna göre AVM, ofis ya da konut kirasını döviz cinsinden ödeyen şirketler açacakları davayla TL'ye dönüş yapabilir.
Nitekim Borçlar Kanunu'nun 138. maddesi uyarınca Dolar ya da Euro üzerinden yapılmış sözleşmelerin TL'ye çevrilmesi hukuken mümkün. 'Aşırı ifa güçlüğü' başlığını taşıyan 138. madde "Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır. Bu madde hükmü yabancı para borçlarında da uygulanır" şeklinde düzenlenmiş.
Davayı borçlu açar
Hukukçular son bir ayda ABD Doları'nın TL karşısında yüzde 12 değer kazandığına işaret ederek, bunun öngörülmesinin mümkün olmadığını kaydediyor. Sözleşmenin tarafları kendi aralarında çözüm bulamıyorsa, borçlu taraf dava açabilir. Bu durumda borçlu taraf hâkimden sözleşmenin yeni şartlara uyarlanmasını isteyebilir.
Dövizde ısrar eden AVM'lere el konulsun
Türkiye'de 371 AVM faaliyet gösteriyor. Ancak bu AVM'lerin yüzde 68'i adeta yabacı bir ülkede hizmet veriyormuşçasına kiraları Euro ya da Dolar cinsinden tahsil ediyor. AVM'lerden 118'i TL üzerinden kira tahsil ederken, 107'si ABD Doları'nı, 146'sı ise Euro'yu tercih etmiş durumda. Özellikle Forum markalı AVM'ler TL'ye dönmemekte ısrar ediyor. Devlet, Türkiye'nin ulusal güvenliğini riske attıkları için döviz cinsinden kira tahsil etmeye devam eden AVM'lere el koyabilir.
İlginç kampanyalar
* Kırklareli'nin Pınarhisar ilçesinde bir firma, 2 bin dolar bozduran vatandaşlara bir tır mıcır verecek.
* Bayburt Demirözü'nde bir market 200 dolar ya da Euro'yu Türk lirasına çevirenlere bir kilogram çay hediye ediyor.
* Gümüşhane'de bir çay ocağı 500 dolar bozdurana bir ay ücretsiz çay ikram ediyor.
* Kahramanmaraş'ta 10 bin dolar bozdurana ücretsiz düğün salonu sağlanacak.
* Kahramanmaraş'ta bir kuyumcu 10 bin dolar bozduran vatandaşlara çeyrek altın hediye ediyor.
Ancak çok sayıda kuruluş sahip oldukları döviz hesaplarını TL'ye çeviriyor. Bu kuruluşlar arasında Türk Standartları Enstitüsü, Savunma Sanayii Destekleme Fonu, Narenciye Tanıtım Grubu, Türkiye Ev Tekstili Sanayicileri ve İş Adamları Derneği, MÜSİAD da yer alıyor. Ancak bu ve benzeri kuruluşların yöneticileri bu süreçten şahsen etkilenmiyor.
Döviz cinsinden yapılan sözleşmeler ne olacak?
Öte yandan ABD Doları ve Euro üzerinden yapılan sözleşmelerin TL'ye çevrilip çevrilemeyeceği bu süreçte önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. Hukukçulara göre, sözleşme kurulduktan sonra taraflarca öngörülemeyen durumlar nedeniyle, sözleşme şartlarının bir taraf aleyhine beklenmedik şekilde değişmesi durumunda sözleşmelerin yargı tarafından yeni şartlara uyarlanması hukuken imkan dahilinde... Buna göre AVM, ofis ya da konut kirasını döviz cinsinden ödeyen şirketler açacakları davayla TL'ye dönüş yapabilir.
Nitekim Borçlar Kanunu'nun 138. maddesi uyarınca Dolar ya da Euro üzerinden yapılmış sözleşmelerin TL'ye çevrilmesi hukuken mümkün. 'Aşırı ifa güçlüğü' başlığını taşıyan 138. madde "Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır. Bu madde hükmü yabancı para borçlarında da uygulanır" şeklinde düzenlenmiş.
Davayı borçlu açar
Hukukçular son bir ayda ABD Doları'nın TL karşısında yüzde 12 değer kazandığına işaret ederek, bunun öngörülmesinin mümkün olmadığını kaydediyor. Sözleşmenin tarafları kendi aralarında çözüm bulamıyorsa, borçlu taraf dava açabilir. Bu durumda borçlu taraf hâkimden sözleşmenin yeni şartlara uyarlanmasını isteyebilir.
Dövizde ısrar eden AVM'lere el konulsun
Türkiye'de 371 AVM faaliyet gösteriyor. Ancak bu AVM'lerin yüzde 68'i adeta yabacı bir ülkede hizmet veriyormuşçasına kiraları Euro ya da Dolar cinsinden tahsil ediyor. AVM'lerden 118'i TL üzerinden kira tahsil ederken, 107'si ABD Doları'nı, 146'sı ise Euro'yu tercih etmiş durumda. Özellikle Forum markalı AVM'ler TL'ye dönmemekte ısrar ediyor. Devlet, Türkiye'nin ulusal güvenliğini riske attıkları için döviz cinsinden kira tahsil etmeye devam eden AVM'lere el koyabilir.
İlginç kampanyalar
* Kırklareli'nin Pınarhisar ilçesinde bir firma, 2 bin dolar bozduran vatandaşlara bir tır mıcır verecek.
* Bayburt Demirözü'nde bir market 200 dolar ya da Euro'yu Türk lirasına çevirenlere bir kilogram çay hediye ediyor.
* Gümüşhane'de bir çay ocağı 500 dolar bozdurana bir ay ücretsiz çay ikram ediyor.
* Kahramanmaraş'ta 10 bin dolar bozdurana ücretsiz düğün salonu sağlanacak.
* Kahramanmaraş'ta bir kuyumcu 10 bin dolar bozduran vatandaşlara çeyrek altın hediye ediyor.
