Düşman kardeşler Rusya ve Ukrayna'ya farklı bir bakış

Ukrayna ve Rusya arasındaki ilişkiler, tarih boyunca siyasi, kültürel ve dilsel katmanlarla örülmüş karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu iki ülke arasındaki çatışmalar ve siyasi gerilimler kadar, ortak geçmişleri ve etnik bağları da önemlidir. Peki, bu iki halk etnik olarak birbirine ne kadar benzer, ne kadar farklıdır? Konuya tarihsel ve sosyolojik bir mercekten bakalım.

Ortak Kökler: Eski Rus Devleti ve Doğu Slav Mirası
Hem Ukraynalılar hem de Ruslar, etnik olarak Doğu Slav halkları kategorisine girer. 9. yüzyılda Kiev merkezli kurulan Kiev Knezliği (Kiev Rus Devleti), bugünkü Ukrayna, Belarus ve Rusya'nın ortak atası sayılır. Bu dönemde yaşayan halk, Slav kabilelerinden oluşan, ortak bir dil ve kültürü paylaşan bir topluluktu.

Bu erken dönemde Kiev, siyasi ve kültürel bir merkezdi. Hem Rus hem de Ukrayna tarih yazımı, bu devleti kendi kökeni olarak görür.

Ortodoks Hristiyanlık, 10. yüzyılda Bizans'tan bu devlet aracılığıyla benimsenmiş ve bu da ortak dini mirasın temelini oluşturmuştur.

Dil ve Kültürel Evrim: Ortaklıktan Farklılığa
Zamanla, özellikle Moğol istilası sonrası bölgesel farklılıklar derinleşti. Bugünkü Rusya toprakları, Altın Orda egemenliğinde gelişirken; Ukrayna toprakları Polonya-Litvanya Birliği'nin etkisi altına girdi. Bu durum hem dilin hem de kültürel yapının farklı yönlerde evrilmesine neden oldu.

Ukraynaca, Batı Slav dillerine daha yakın özellikler taşıyan bir Doğu Slav dili olarak gelişti. Lehçe ve Litvanca'dan etkilendi.

Rusça, daha merkezi ve kuzeydoğu Slav etkileriyle biçimlendi. Ayrıca Ortodoks kilisesi ve Çarlık Rusyası'nın baskın kültürel gücüyle daha baskın bir dil haline geldi.

Etnik Benzerlik ve Ayrışma
Genetik ve antropolojik açıdan Ukraynalılar ve Ruslar birçok ortak özelliğe sahip olsa da, modern anlamda "etnik kimlik", sadece genetik değil, tarihsel deneyim, dil, din ve kültürle şekillenir.

Benzerlikler:

Her iki halk da Slav kökenlidir.

Ortodoks Hristiyanlık önemli bir ortak inanç sistemidir.

Genetik olarak birçok ortak ataya sahiptirler.

Farklılıklar:

Ukraynalılar kendilerini ayrı bir ulus ve kültürel yapı olarak tanımlar. Dil, edebiyat ve tarih yazımı bu kimliği pekiştirir.

Sovyet dönemindeki Ruslaştırma politikaları, Ukraynalı kimliğin savunma refleksini güçlendirmiştir.

Rusya, tarih boyunca "tek halk – üç isim" (Rus, Ukraynalı, Belaruslu) tezini savunarak farklılıkları küçümsemiş, bu da kimlik çatışmalarını artırmıştır.

Modern Kimlikler ve Politik Gerilimler
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Ukrayna, bağımsız bir devlet olarak kendi kimliğini yeniden inşa etmeye yöneldi. Bu süreçte dil politikaları, tarih anlatısı ve Batı ile kurulan ilişkiler, Ukrayna kimliğini Rus kimliğinden uzaklaştırdı. 2014 Kırım'ın ilhakı ve 2022'de başlayan savaş, etnik değil ama kimliksel ayrışmayı daha da derinleştirdi.

Bugün Ukrayna'da hem etnik Ukraynalılar hem de etnik Ruslar yaşamaktadır. Ancak kimlik artık sadece etnik kökene değil, siyasi ve kültürel aidiyete dayalı olarak algılanmaktadır. Örneğin, anadili Rusça olan birçok Ukraynalı, ülkesinin egemenliğini savunmakta ve kendini "Ukraynalı" olarak tanımlamaktadır.

Ortak Tarih, Ayrı Yolculuklar
Ukraynalılar ve Ruslar, ortak Slav köklerinden gelmelerine rağmen, tarihsel gelişim süreçleri farklılık göstermiştir. Etnik olarak birçok benzerlik taşısalar da, kimlik inşası, özellikle 20. yüzyıl ve sonrasında tamamen farklı yönlerde ilerlemiştir. Bugün bu iki halk, genetik akrabalıktan öte, kendi tarihlerini, dillerini ve ulusal bilinçlerini oluşturmuş, ayrı yollara yönelmiş durumdadır.