Gönül Dostları

İsmail Hakkı Bursevi Hz.

İsmâil Hakkı Bursevi buyurdu ki: "Evliyayı inkâr etmeyip, muhabbet beslemek lazımdır. Çünkü Hadis-i Şerifte; "Kişi sevdiği ile beraberdir" buyuruldu. Kıyamet günü bu büyükler sevdiklerine şefaat edeceklerinden, onları sevmemek uygun değildir. Onlara düşman olmak insanın helakına sebeb olur."

"Malum ola ki, Muhammed Aleyhisselamın yoluna girene farz olan, Allah-ü Teala'dan başka olan şeyleri kalbinden çıkarmaktır. Meselâ; bir kimse bir işi için sefere çıktığında, önce vatanını, hısım ve akrabasını terk edip yola devam eder. Eğer kalbinde vatanının, hısım ve akrabasının sevgisi var ve fazla ise sefere rahat rahat gidemez. Belki yola da çıkamaz. Bir Peygamber gazaya çıkarken, bir işle uğraşan kimseyi gazaya götürmedi. Meşhûr sözdür ki; "Bir evde iki sarıklı olmaz!" Çünkü herbiri bir tarafa çeker. Evin huzurunun bozulmasına sebep olur. Nefs ve şeytan kalbe vesvese verince, insanın zahiri de bozulur ve kötü işler yapmaya başlar. Namazın faidesine inancı az olan kimse, kaç rekat kıldığını şaşırır. Ekseriya dini meselelerde yanılır. Çünkü kalbi elinde değildir. Böyle kimselerin zahirleri de harabdır. Onun için sûretten hakikate istidlal et. Arkadaşlarından ayrılma, yoksa yolda kalırsın veya dalâlete saparsın! Topluluktan ayrılan helâk olur. Tek olarak yola çıkma. Çünkü şeytan arkadaşın olur. Yolun başlangıcında olanlar âmâ gibidir önünü görmez. Her an bir tehlike ile karşı karşıyadır. Kendisine yol gösterecek birine ihtiyacı olduğu gibi, tasavvuf yoluna yeni girenin de yol göstericiye o kadar ihtiyacı vardır.

Kâmil bir hocanın elinde terbiye olunan bir insan, kısa bir süre içerisinde maksadına kavuşur. Bunun misali dağlardaki meyvalar ile bahçelerdeki meyvalardır. Yani dağlardaki ağaçların meyvaları terbiye ve bakım görmedikleri çin geç olgunlaşır ve tatlı olmazlar. Fakat bostanlarda bahçıvanların bakımıyla yetişen ağaçların meyvaları hem kısa zamanda olgunlaşır hem de çok lezzetli olur."

İsmâil Hakkı Efendi Kelime-i Tevhid ile zikretmenin faydasını talebesine şöyle anlattı: Kelime-i Tevhid; söyleyenin korkusunu ve hayalindeki düşünceleri giderir. Allah-ü Teala'nın diğer isimleri ile yapılan zikirde hayale gelen düşünceler tamamen gitmez. Hayal galip olup, talebe, bir makamın sahibi oldum sanır. Halbuki, kavuştuğu makam hayalidir. Makam, kalbi ve ayni değildir. Ben böyle iddiacılarla karşılaştım. Bunlardan bazısı; "Ben her gece Mirac ederim" diye iddia ederdi. Bazıları da; "Bana günah zarar vermez" diyerek, bozuk itikadda idi. Bu düşünceleri hayaldan gelme idi. Bu ise mekr-i ilahidir, yani Allah-ü Teala'nın aldatarak, nimet şeklinde gösterdiği musibetlerdir. Evliyadan Ebû Ali Rodbâri'den; "Bir kimse günah işler ve; "Bana helaldır. Çünkü ben öyle bir dereceye yükseldim ki, günahlar bana zarar vermez bana tesir etmez" derse, bu kimse hakkında ne dersiniz?" diye sorulunca, cevaben; "Öyle bir makama kavuştuğunu söyleyen, kavuştu fakat Cehennem'e kavuştu. Yoksa Cennet'e ve Hakk'a kavuşmadı. Çünkü, haram olan şeylerin helal olacağı makam yoktur. Haram olan, her makamda haramdır. Her alim kendi makamına uygun amel işler. Yükselmeye mani olan işlerin yanına uğramazlar. İşte bir asırdır alemde hak ve doğru sûretinde, bâtıl olan işleri yapanlar meşhûr oldu" buyurdu.

Bursalı İsmâil Hakkı hazretleri yazmış olduğu şiirlerinde Hakkı mahlasını kullanmıştır.

İsmâil Hakkı Busevi'nin 106 adet eseri vardır. Bunlardan altmış kadarı Türkçe olup, sade bir uslûp ile yazılmıştır. Eserlerinden bazıları şunlardır: 1)Tefsir-i Rûhul-Beyan: Kur'an-ı Kerimin tefsiridir. İsmâil Hakkı hazretleri bu tefsirinde şöyle buyurur: "Manevi pederim, Şeyh-i Ekber Muhyiddin-i Arabi Hazretlerinin delaleti ile, bir gün rüyamda Resûlullah Efendimiz bana lutfedip arkamı sığadılar. Tatlı bir ifade ile; "Ümmetim için bir tefsir yaz!" diye emir buyurdular. Bunun üzerine Allah-ü Teala'dan ve Resûllah Efendimizin rûhaniyetinden yardım isteyerek üç cildlik bir tefsir yazdım." Bu tefsir hem İstanbul'da hem de Mısır'da basılmıştır. Daha ziyade bir vâz tefsiridir. 2)Şerh-i Muhammediyye (iki cild), 3)Şerh-i Mesnevi (iki cild) 4)Şerh-i Pendi Attar, 5)Şerh-i Bostân, 6)Şerh-i Hadîs-i Erba'in, 7)Risale fi İlm-i Hâdis, 8) Kitab-ül-Kêbir, 9)Kitâb-ün-Netice, 10) Şerh-i Fıkh-ı Giydani, 12)Hüccet-ül-Bâliga, 13)Kenz-i Mahfi, 14)Nakd-ül-Hâl, 15)Risalet-ül-Câmi-a, 16)Risâle-i Verdiyye, 17)Şerh-i Şuab-il-İmân, 18)Vesilet-ül-Meram, 19)Şerh-ul-Âdab, 20)Kitab-ül-Envar, 21)Sülûk-ül-Mülûk, 22)Silsile-i Nâme-i Celveti, 23)Kitab-ül-Mir'at, 24)El-Varidat-ül-Kübra, 25)Hutab-ul-Hutabâ, 26)Risâle-i Vahdet-i Vücûd, 27)Şerhu Sâlat-iş-Şifa, 28)Esrâr-ul-Hac, 29)Şerhu Dibâce-i Kasîde-i İbn-i Fârid, 30)Şerh-ul-Mukrî el-Cezeri fî İlmit-Tecvîd, 31)El-Vesâyâ fil-Uhûd, 32)Risalet-ün-Nesâyih, 33)Divan.