Hasan el-Askeri’nin taraftarlarıyla irtibatı

Ehl-i Beyt dostları, çoğunlukla Kûfe, Bağdat, İran'ın doğusu, Nişabur, Semerkand, Samarra, Tûs, Beyhak, Kum gibi şehirlerde bulunuyorlardı. Ki bu, Ehl-i Beyt takipçilerinin dağınık bir coğrafyada yaşadıklarını göstermektedir.

Ehl-i Beyt dostlarının yayılması, en azından var olanların muhafazası, Ehl-i Beyt'in İmamlarıyla olan irtibatlarına bağlıydı. Bu irtibat, İmam'ın tayin ettiği vekillerle sağlanmıştır. İmam ise göz hapsinde olduğundan dolayı vekillerle yazışarak irtibatını devam ettirmiştir. 

Hasan el-Askerî, taraflarına yazdığı mektuplarla onları derleyip toparlamayı ve inanç bütünlüğü içinde tutmayı amaç edinmiştir.

Hasan el-Askerî'nin, mektuplarını civar illere götüren özel bir hizmetçisi bile vardır. Hasan el-Askerî'nin hizmetçisi Ebu'l-Edyân, "Ben İmam Askerî'nin hizmetçisi idim. Benim vazifem, İmam'ın mektuplarını istediği şehirlere götürmekti. Son mektubu Medâin'e götürdüm" demiştir. 

Sehveyh b. Abdillah el-Cüllab, Hasan el-Askerî'ye, Ebu Ca'fer'den sonra kimin halef olacağı gibi bazı sorular içeren bir mektup yazmış, Hasan el-Askerî de sorularına mektup yazarak cevap vermiştir. 

Hasan el-Askerî, Abdullah b. Hamdveyh'e yazdığı bir mektupta söyle demiştir:

"İbrahim b. Abduh'u size vekil tayin ettim. Civardaki ahâlimiz, vermeleri gereken şeyleri ve zekâtları ona versinler. Takvalı olun, haklarımızı İbrahim b. Abduh'a vermede dikkatli olun. Haklarımızı vermezseniz veya geciktirirseniz bu mazeret sayılmaz." 

İbrahim b. Abduh'un vekil tayin edilmesi ile ilgili şüphe izhar edilince Hasan el-Askerî, İshak b. İsmâil Nişabûrî'ye mektup yazarak, "İbrahim b. Abduh'u oradaki dostlarıma Ben vekil tayin ettim ve mektubu bizzat kendim yazdım" deme gereğini duymuştur. Ayrıca, Hasan el-Askerî, direktiflerini mektupta uzunca anlatmış, hatta yazdığı mektubu İshak b. İsmâil'den dostlarına okumasını istemiştir. 

Mektupta İbrahim b. Abduh'un, Nişabur ve Horasan civarına vekil tayin edildiği anlaşılmaktadır.

İmam Askerî, İbrahim b. Abduh'un durumunu sağlamlaştırmak ve mevkiini güçlendirmek için Abdullah b. Hamdi ve Beyhakî'ye yazdığı mektupta şöyle demektedir:

"Ben İbrahim b. Abduh'u o bölgede ve sizin bulunduğunuz yerde malî vücuhatı toplaması için atadım. O takipçilerim nezdinde Benim vekilim ve güvendiğim emin adamımdır. Takvayı bırakmayın, kendinize dikkat edin ve vâcip olan malî vücuhatınızı ödeyiniz. Ki hiç kimse onları vermemekte veya tehir etmekte mâzur değildir." 

İmam'ın bu mektubundaki el yazısından bazı şüphe duyanlar olmuş olmalı ki, İmam Askerî ikinci bir mektup daha yazmıştır:

"... İbrahim'in tarafımdan -o bölgedeki takipçilerimden Bana ait olan malî vücuhatı almaya ilişkin- vekil olduğuna dâir size ulaşan mektup Benim kendi el yazımladır." 

Bazı âlimler, O'nun Kum halkı ile İmam arasında vasıta olduğunu ve İmam'ın özel ashabından olduğunu yazmışlardır. 

Fakat bazıları da onun İmam'ın vekili ve temsilcisi olduğunu yazmışlardır. 

Bihâru'l-Envâr'daki rivâyetten onun, İmam'ın Kum temsilcisi olduğu anlaşılmaktadır. 

Muhammed b. Cerir et-Taberî şöyle yazmaktadır:

"Şeyh Sâduk'un üstadı Ahmed b. İshak Kummî el-Eş'arî, İmam Askerî'nin temsilcisi idi. Hazret vefat ettikten sonra İmam Mehdî'nin vekilliğini üstlendi. İmam tarafından kendisine hitaben mektuplar gönderildi. Kum ve çevresindeki vücuhatı (humus, zekât gibi) toplayıp İmam'a gönderiyordu. 

Ahmed b. İshak, Kum'daki Ehl-i Beyt takipçilerinden topladığı 160 kese altın ve gümüşü İmam'a teslim etti. 

İmam'ın vekillerinden biri de İbrahim b. Mehziyar Ahvazî idi. Yanında bir miktar Beytü'l-mal toplanmış ama onları, İmam'a ulaştırmaya muvaffak olamamıştı. İmam şehit olduktan sonra İbrahim b. Mehziyar, oğluna bu emanetleri İmam Mehdî'ye ulaştırmasını vasiyet etti. O da bu vasiyete uyup malları İmam Mehdî'ye ulaştırdı ve babasından sonra, On ikinci İmam tarafından temsilci olarak atandı. 

İmam Askerî'nin en önemli vekillerinden biri de Muhammed b. Osman Amrî idi. Diğer vekiller onun aracılığıyla İmam'la irtibat kurardı. Toplanan vücuhat genellikle ona verilir, o da bunları İmam'a ulaştırırdı. 

Vekillerin yanısıra, İmam Askerî, elçiler ve haberciler göndererek de takipçileri ile bağlantı kuruyor ve bu şekilde onların problemlerini çözüyordu. Bu konuda İmam'ın en yakın dostlarından olan Ebu'l-Edyan'ı zikredebiliriz.

Ebu'l-Edyan Ali el-Basrî, Hicrî 3. asrın sonlarına doğru vefat etmiştir. Künyesi Ebu'l-Hasan'dır. Çeşitli dinlerden ilim adamları ile münazara ettiği için Ebu'l-Edyan diye anılmıştır. 

Ebu'l-Edyan, İmam'ın yazdığı mektupları, mesajları çeşitli böl¬gelerdeki Ehl-i Beyt takipçilerine götürüyor, onlardan aldığı mektupların cevaplarını ve bazı meselelere ait sorularını ve verilen vücuhatları Samarra'da İmam'a teslim ediyordu.

Elçiler dışında İmam, yazışma yoluyla da takipçileri ile iletişim kuruyordu. Onları himâye ediyordu. İmam'ın İbn Babeveyh'e yazdığı mektuplar bunların en iyi örneklerindendir. 

İmam Askerî, bunların dışında Kum ve Abe'deki takipçilerine de mektuplar yazmıştır.

İmam Askerî, Hicrî 260 yılı Rebiyü'l-Evvel ayının sekizinci sabahı vefat etmeden kısa süre önce Medine halkına birçok mektup yazmıştır. 

Ebu Amr Osman b. Saîd de, Hasan el-Askerî'nin önde gelen ve- killerindendir. Ebu Amr Osman b. Saîd'in doğum ve ölüm tarihi belli değildir. 

Ebu Amr Osman b. Saîd, kabilesine nisbetle "Esedî", oturduğu yere nispetle "Askerî", yaptığı işe nispetle "Semmân" olarak bilinir. 11 yaşındayken Muhammed el-Cevâd'a hizmet etmeye başlamış, daha sonra Ali b. Muhammed el-Hâdî'nin vekili olarak Ehl-i Beyt takipçileriyle İmam'ın irtibatını sağlamıştır.
 
Hasan el-Askerî, İshak b. İsmâil en-Nişaburî'ye gönderdiği mektupta özetle şöyle demiştir:

"Allah yolunda takvaya riâyet etmenizi, müşahedede bulunmanızı, size emanet edilen şeylere riâyette bulunmanızı tavsiye ederim. Halkla iyi geçinin, onları ziyaret edin, hastalarının hâl-hatırlarını sorun.

Başımızı yere eğdirecek tutum ve davranışlardan çekinin. Bize halkın sevgisini celp edin. Bizimle ilgili kötü zanları varsa giderin. Tathir ayeti bizim ile ilgili inmiştir. Bu da bilinsin..." 

Urve b. Yahya, Hasan el-Askerî'nin Bağdat'taki vekili olup "Dihkân" olarak bilinir. Dihkân, Hasan el-Askerî'ye yalan isnat ettiğinden ve hazineden mal aşırdığından vekillik görevinden azledilmiştir. (Prof. Dr. Haydar Baş Hasan el-Askeri ve İmam Mehdi eserinden)