Hipnoz nedir, bilimsel yönü var mı?

Hipnoz, genellikle filmlerde ve sahne gösterilerinde mistik veya doğaüstü bir olay gibi yansıtılsa da, modern psikoloji ve tıp dünyasında özel bir bilinç hâli olarak kabul edilir ve bilimsel temellere dayanan terapötik bir araçtır.

HİPNOZ NEDİR?

Hipnoz, kişinin derin bir gevşeme ve odaklanmış dikkat (konsantrasyon) durumuna girdiği, bu sayede telkinlere karşı artmış bir açıklık sergilediği geçici bir trans hâlidir.

• Uyku Değildir: Hipnoz, dışarıdan uyku gibi görünse de, kişi uyanıktır ve çevresindeki seslerin, kokuların farkındadır. En önemlisi, bilinçli kontrolü kaybolmaz.

• Gönüllü Katılım Esastır: Bir kişi, rızası ve isteği olmadan hipnoza sokulamaz. Hipnoz, bireyin aktif katılımıyla gerçekleşen bir süreçtir.

• Kontrol Kaybı Yoktur: Hipnoz altındaki kişi, sosyal ve ahlaki değerlerine aykırı herhangi bir şeyi yapmak zorunda değildir ve istenirse hipnozdan kendi iradesiyle çıkabilir.

Bu durumdayken, bireyin bilinçaltı daha aktif hale gelir ve terapötik amaçlı verilen telkinler (öneriler) daha kolay kabul edilir. Hipnozun tedavi amacıyla kullanılmasına Hipnoterapi adı verilir.

HİPNOZUN BİLİMSEL YÖNÜ VAR MI?

Evet, hipnozun güçlü bilimsel temelleri ve tıbbi/klinik alanda kanıtlanmış kullanım alanları mevcuttur.

• Tıbbi Kabul: Hipnoterapi, 1950'li yıllardan itibaren İngiliz Tıp Birliği (BMA) ve Amerikan Tıp Birliği (AMA) gibi saygın kuruluşlar tarafından psikoterapi yöntemi olarak kabul görmüştür.

• Nörobilimsel Çalışmalar: Beyin görüntüleme teknikleri (fMRI, PET) kullanılarak yapılan araştırmalar, hipnoz sırasında beynin aktivite kalıplarında belirgin değişiklikler olduğunu göstermektedir. Özellikle dikkat, duygu düzenleme ve ağrı algısıyla ilgili bölgelerde farklılıklar tespit edilmiştir.

• Kullanım Alanları: Hipnoterapi, çeşitli psikolojik ve fiziksel sorunların tedavisinde destekleyici bir yöntem olarak kullanılır:

Anksiyete ve Fobiler: Özgül fobiler (yükseklik, örümcek vb.), sosyal anksiyete, panik bozukluklar.

Ağrı Yönetimi: Kronik ağrı, migren, doğum sırasında ağrı kontrolü (hipnoanestezi).

Bağımlılıklar: Sigara bırakma, yeme bozuklukları.

Psikolojik Sorunlar: Depresyon, travma sonrası stres bozukluğu, uyku bozuklukları.

Diş Hekimliği: Diş hekimi korkusu, ağrısız işlemler.

HİPNOZ DÜNYADA VE TÜRKİYE'DE YASAL MI?

Hipnozun yasal durumu, esas olarak tıbbi/terapötik amaçlı kullanımı ile eğlence/gösteri amaçlı kullanımı arasında ayrım yapılarak düzenlenmektedir.

TÜRKİYE'DE YASAL DURUM

Türkiye'de hipnoz (hipnoterapi), yasal ve Sağlık Bakanlığı onaylı bir uygulamadır.

• Yasal Dayanak: Hipnoz, T.C. Sağlık Bakanlığı'nın "Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği" kapsamında resmen tanınan bir tedavi yöntemi olarak yer almaktadır.

• Yetkili Kişiler: Hipnoz uygulamasını yapmaya yetkili kişiler şunlardır:

Hekimler (Tıbbi Hipnoz Uygulama Sertifikasına sahip olanlar).

Diş Hekimleri (Tıbbi Hipnoz Uygulama Sertifikasına sahip olanlar).

Klinik Psikologlar ve Psikolojinin Tıbbi Uygulamaları Yetki Belgesine sahip Psikologlar (Hipnoz Uygulama Sertifikasına sahip hekim gözetiminde olmak şartıyla).

• Eğitim: Bu kişilerin, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen "Hipnoz Uygulaması Sağlık Alanı Sertifikalı Eğitim Standartları" doğrultusunda eğitim almaları ve sertifika sahibi olmaları zorunludur.

• Gösteri Hipnozu: Tıbbi bir girişim olarak kabul edildiğinden, tedavi amacı dışındaki sahne veya gösteri amaçlı hipnoz uygulamaları çoğu ülkede olduğu gibi Türkiye'de de yasal değildir.

DÜNYADAKİ YASAL DURUM

Çoğu gelişmiş ülkede durum Türkiye'dekine benzerdir:

• Tıbbi/Klinik Hipnoz: Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Kanada ve Avrupa ülkelerinin çoğunda, hipnoterapi bir tedavi yöntemi olarak kabul görmüş ve genellikle lisanslı sağlık profesyonelleri (hekimler, diş hekimleri, psikologlar) tarafından uygulanması yasal düzenlemelerle sınırlanmıştır.

• Sahne Hipnozu: Gösteri amaçlı sahne hipnozu, halk sağlığını ve etik ilkeleri korumak amacıyla birçok yerde ya tamamen yasaklanmış ya da ciddi kısıtlamalara tabi tutulmuştur.

Hipnoz, doğru ellerde ve etik kurallar çerçevesinde kullanıldığında, ruh sağlığı ve fiziksel şikayetlerin tedavisinde önemli bir destekleyici araçtır. Mistik bir güç değil, bireyin kendi zihnindeki odaklanma potansiyelini kullanan bilimsel bir tekniktir.