NATO'da veto hinliği

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, iki yıl kadar önce "beyin ölümünün" gerçekleştiğini söylediği Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) Savunma Bakanları, dünyayı etkisi altına alan koronavirüs nedeniyle video konferans yoluyla düzenlenen iki günlük (17-18 Şubat) toplantı için bugün bir araya geldi. Toplantıda Türkiye'yi Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar temsil ediyor. ABD'de Joe Biden'ın Başkanlık görevini devralmasının ardından gerçekleşen ilk savunma bakanları toplantısında İttifak'ın geleceğine yön çizmesi öngörülen önemli reform planları masaya yatırılıyor. Bu reform planları, 'beyin ölümü' evresindeki NATO'yu geri döndürme çabası olarak değerlendiriliyor. ABD adına NATO toplantısına ilk kez katılan Savunma Bakanı Lloyd Austin'in Donald Trump döneminde İttifak ile ilişkilerde oluşan çatlakları onarıcı ve ABD'nin 'müttefiklerinin yanında olduğunu' vurgulayıcı mesajlar vermesi bekleniyor. Austin, toplantı öncesinde Washington Post gazetesinde yayımlanan makalesinde, ekip çalışmasına verdikleri önemi toplantıda net bir şekilde ifade edeceğini belirterek, "ABD'nin yeniden öncü rol üstleneceğini bilmelerini istiyorum. İyi ekip arkadaşları olacağımızı bilmelerini istiyorum. Birlikte karar vermemiz, birlikte hareket etmemiz gerekiyor" ifadelerini kullanmıştı.

Bütçe artırımı gündemde

Toplantının ilk günkü oturumunda NATO'da reform planları masaya yatırıldı. Üye ülkelerin veto hakkını kullanmalarının zorlaştırılması ve NATO'ya üye olmayan AB ülkeleriyle daha yakın işbirliği gibi reform önerilerinin basına kapalı olarak gerçekleşen bu oturumda gündeme geldiği tahmin ediliyor. Türkiye bu planlara karşı. Bu yüzden bu planların hayata geçmesi için Türkiye'nin ikna edilmesi gerekiyor. Veto kullanma hakkı NATO'daki tek Müslüman ülke olan Türkiye'nin yegâne kozu konumunda. Bu kozun da kaybedilmesi, Batılı ülkelerin ortaklaşa alabilecekleri Türkiye'yi rahatsız edebilecek kararlara karşı Ankara'nın bütün etkisinin sıfırlanması anlamına gelebilecek. Bu yüzden uzmanlar Türkiye'nin veto hakkını sulandıracak sözde reform planlarına sonunda kadar karşı çıkması gerektiğini ifade ediyor.

Bütçe konusu da gündemde

Üye ülkeler arasında pürüzlü bir diğer konu ise İttifak bütçesinin artırılması. Bu konu da bugünkü toplantıda masaya yatırıldı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg toplantı öncesinde yaptığı açıklamada, bakanlardan caydırıcılık ve savunma aktiviteleri için ödemelerin artırılmasını isteyeceğini belirterek, "Birlikte daha fazla harcama yapmamız, birbirimizi savunma taahhüdümüzün ifade bulduğu 5'inci maddeye olan bağlılığımızın gücünü gösterecektir" diye konuştu. Planlanan en bütçenin özellikle NATO'nun Rusya'ya komşu doğu kanadının güçlendirilmesi, hava polisliği, donanma misyonları ve ortak tatbikatlarda kullanılması planlanıyor. Stoltenberg'in bugün başlayan toplantıda bakanlara sunacağı reform planlarıyla ilgili kararın, bir pürüz çıkmaması durumunda, bu yılın ilk yarısında düzenlenmesi planlanan NATO zirvesinde verilebileceği belirtiliyor.

Irak ve Afganistan misyonları

Savunma Bakanları toplantısının yarın gerçekleşecek son bölümünde ise İttifak'ın başta Irak olmak üzere Ortadoğu'da daha aktif rol oynaması ve Afganistan misyonunun sonlandırılması konusu masada olacak. Toplantıda Çin ve Rusya ile ilgili gelişmelerin de gündeme getirilmesi bekleniyor. Irak'taki misyonda görevli asker sayısının şu anki 500 civarından 4-5 bine çıkarılmasının planlanıyor. NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, bugün yaptığı açıklamada, NATO'nun Irak'taki misyonunun uluslararası terörizme karşı mücadeleye önemli bir katkı olduğunu ve NATO savunma bakanlarının genişletilmiş bir misyon başlatmayı kabul etmelerinin beklendiğini söyledi. Afganistan bağlamında ise durum daha da karmaşık. ABD'nin eski yönetimi NATO müttefiklerinden bağımsız olarak Taliban ile görüşmelere oturmuş ve askerlerin Nisan ayı sonunda ülkeden çekilmesini kararlaştırmıştı. Eski ABD Başkanı Trump, ülkedeki Amerikan askeri sayısını da 2 bin 500'e indirmişti. Afganistan'da NATO'ya bağlı görev yapan 9 bin 600 asker bulunuyor. Bu planında hedefinin bölgede İran'ın etkisini sınırlandırmak olduğu biliniyor. Joe Biden yönetiminin 1 Mayıs itibarıyla Afganistan'dan çekilmek ya da ülkede kalarak yeni çatışmaların doğması riskini almak arasında seçim yapması gerekiyor. ABD Savunma Bakanı Austin'in müttefiklerle istişareler sonrasında üye ülkelerin görüşlerini Washington'a ileteceği kaydedildi. Biden yönetiminin, Taliban'ın son dönemdeki saldırıları nedeniyle barış anlaşmasını ihlal ettiği ve Kabil hükümetiyle masaya oturmaya yanaşmadığı gerekçesiyle anlaşmadan çekilme seçeneği bulunuyor.