Orman kuruluşlarından aynıyaşlı saf meşcereler (3)

Aynıyaşlı saf meşcerelerde meşcere yaşlandıkça, ağaçlar büyüyüp gelişerek, bulundukları mekâna sığmaz olurlar ve bu yüzden de komşu ağaçları sıkıştırmaya başlarlar. Böylece ağaçlar birbirleriyle şiddetli bir yaşam savaşının içinde, bir yarışa girerler. Yaşam savaşını kazanmak için, tepe ve köklerini hızla geliştirip, gölgede kalan yaprak ve dallarını kurutup atmaya çalışırlar.  Beslenme olanakları zayıflayan ağaçlar yaşam savaşını kaybederek, kurur ve meşcereden ayrılırlar. Bu süreç içinde meşcere 40-70 yaşlarına doğru ilerledikçe, meşcerenin önemli parametrelerinden biri olan hektardaki ağaç sayısı (N), önceleri hızlı ve daha sonra yavaş olarak düşmeye başlar. Bu düşüş; meşcere verimliliği (bonitet), meşcere sıklığı ve ağaç türünden oldukça etkilenir.

Normal sıklıktaki aynıyaşlı saf meşcerelerde bulunan hektardaki ağaç sayıları (N) ile bu ağaçların ortalama tepe çapları (D) arasında N=aD-b biçiminde üstel bir istatistik ilişkinin olduğu görülmüş ve bu ilişkiden yararlanarak, meşcerelerin sıklık derecelerinin ölçülmesi yoluna gidilmiştir (a ve b=ilişkinin katsayıları). Bu ilişkide ortalama tepe çapı yerine, ölçülmesi daha kolay olan ortalama göğüs çapının (d) da kullanılabileceği gösterilmiştir. Aynıyaşlı saf bir meşcerede, bir hektardaki ağaçların ortalama çapı, ilişkideki yerine konursa, normal sıklıktaki meşcerede bulunması gereken ağaç sayısı elde edilir. Bu meşceredeki gerçek ağaç sayısı, ilişkinin verdiği ağaç sayısından daha az ise, meşcerenin seyrek, fazla ise, meşcerenin sık olduğu anlaşılır. Gerçek ağaç sayısı ile ilişkinin verdiği ağaç sayısı eşit ise, meşcerenin normal sıklıkta olduğuna kanaat getirilir.

Aynıyaşlı saf meşcerelerin yaşları (t) ile hektardaki ağaç sayıları (N) arasında, N=ea+bt biçiminde bir istatistik ilişkinin olduğu bulunmuştur (e=2,718, a ve b ilişkinin sabit katsayıları). Bu ilişki meşcere yaşına karşılık gelen, hektardaki ortalama ağaç sayısını vermektedir. İlişkinin grafik üzerindeki eğrisi ters J harfine benzeyen ve yaş ilerledikçe azalan bir eğridir. Orman arazisinin verimliliği (boniteti) arttıkça, bu eğrinin aşağı kaydığı görülür. Yani aynı yaştaki normal kapalı saf meşcerelerde, verimli sahaların hektardaki ağaç sayısı, verimsiz sahaların ağaç sayısından daha azdır. Bu durum verimli sahalarda ağaçlar arası yaşam savaşı çok şiddetli olduğu için, mağlup ağaçların erken yaşta meşcereden ayrılmasından ve galip ağaçların hızla büyüyüp gelişmelerinden kaynaklanır. Çok verimsiz aynıyaşlı saf meşcerelerde de verimsizlikten dolayı ağaç sayısı azdır. Aynıyaşlı saf ve sık meşcerelerde yaş ilerledikçe, ağaç sayısında daha fazla düşüş olmaktadır. Yarı gölge ağaçlarından oluşan aynıyaşlı saf meşcerelerde yaş ilerledikçe, hektardaki ağaç sayısındaki düşme daha yavaş olduğu için, hektardaki ağaç sayısı aynı yaştaki ışık ağacı meşcerelerine göre daha fazladır.

Aynıyaşlı saf meşcerelerin diğer bir parametresi de meşcere orta çapıdır. Meşcere orta çapı, hektardaki ortalama meşcere göğüs yüzeyini veren çap olarak alınmaktadır. Bu meşcerelerin tanıtımında, ağaçların çap basamaklarına dağılımı da kullanılmaktadır. Bu çap dağılımları, sola çarpık çan eğrisi biçiminde olurlar. Bu çan eğrileri; meşcere yaşına, bonitete, sıklık derecesine ve ağaç türüne göre, değişik şekillerde olur. Örneğin, genç meşcerelerde bu çan eğrileri daha yüksek ve dar bir aralıkta bulunurken, meşcere yaşlandıkça daha basık ve daha geniş bir aralıkta bulunur. Aynıyaşlı saf meşcere yaşlandıkça, meşcere orta çapı da büyür. Bu büyüme, yaşın ilerlemesi ile birlikte, meşcereden mağlup ağaçların çıkmasının da ortaklaşa bir sonucudur. Meşcere orta çapının yaşa göre gelişme seyri, genel olarak büyüme eğrisi (açık S eğrisi) biçimindedir. Bu eğri; bonitete, meşcere sıklığına ve ağaç türüne göre de değişmektedir.  

Meşcere orta çapının büyüme eğrisi, verimli alanlarda yukarıdan, verimsiz alanlarda ise aşağıdan geçmektedir. Bunun nedeni, verimli alanlarda hektardaki ağaç sayısının daha az olması yüzünden meşcere orta çapının daha iyi gelişmesidir. Aynı verim gücüne sahip alanlarda meşcere sıklığı fazla olan aynı yaştaki meşcerelerde, ağaçların çapları ve dolayısıyla meşcere orta çapı daha ince olmaktadır. Çapların daha ince olmasının nedeni, sahanın verim gücünün çok sayıda ağaç tarafından bölüşülmesinden kaynaklanmaktadır. Bu durum ise, ağaçların çap basamaklarına dağılım eğrisini önemli ölçüde değiştirmektedir.  Meşcere sıklığı arttıkça, meşcerede yaşam savaşı şiddetlenmekte ve bu yüzden, çaplar arasında büyük farklar oluştuğu gibi, kuruyarak meşcereden uzaklaşan ağaç sayısı da çok olmaktadır. Meşcere sıklığı düşük olan yerlerde, meşcereden ayrılan ağaçların sayısı da az olmaktadır. Aralamaların yapıldığı meşcerelerde, meşcere sıklığı düşürüldüğü için, kalan ağaçların çapları ve meşcere orta çapı hızla kalınlaşmaktadır. Yarı gölge ağaçlarından oluşan aynıyaşlı saf meşcerelerde, gençlik ve büyüme dönemlerinde ağaçların çapları ve dolayısıyla meşcere orta çapı, ışık ağacı meşcerelerine göre daha ağır gelişmektedir. Olgunluk ve yaşlılık dönemlerinde ise, ışık ağacı meşcerelerine göre, daha hızlı çap gelişimi olmaktadır.