Orman üretiminin tahmini (3)

Meşcere gelişmesinin ve üretiminin tahmini için, 19'uncu yüzyıldan beri çeşitli meşcere tabloları geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu tablolar önemli meşcere özelliklerine dayalı olarak düzenlenen, birer meşcere modeli sayılmaktadır.  Meşcereye ait ortalama değerleri veren bu tabloların, dört gruba ayrıldığı görülmektedir. Bunlar; Bonitet tabloları, Normal hasılat (verim) tabloları, Meşcere tipi tabloları ve diğer Yardımcı tablolar olmaktadır. Bu tablolarda yer alan hacım ve hacım elemanları (çap, boy, şekil katsayısı gibi), yaş (zaman), yetişme ortamı verimlilik derecesi (bonitet derecesi), ağaçlar arası yarışma veya baskı derecesi ve ağaç türüne göre, önemli miktarda değişiklik göstermektedir. Bu nedenle meşcere tablolarındaki hacım ve hacım elemanları, türler itibariyle, yaş, bonitet ve baskı derecelerini gösteren basamaklar içindeki ölçülerin ortalama değerleridir. 

Bonitet tabloları, meşcere özelliklerine bağlı olarak, yetişme ortamının verimlilik derecesini (verim gücünü=bonitet derecesini) gösteren tablolardır.  Bu tablolar, ilk önce normal sıklıktaki aynı yaşlı saf meşcereler için yapılmıştır. Çünkü bu tip meşcerelerde, hektardaki ağaç hacmı ile Meşcere üst boyu (hektardaki en uzun 5-10 ağacın ortalama boyu) arasında yaşa bağlı olarak, aynı yönde gelişmeyi gösteren bir ilişki vardır. Bu ilişkiye dayanarak, yaşam ortamının verimliliği (boniteti) tahmin edilebilmektedir. Diğer bir deyişle, belli bir yaştaki meşcere üst boyu, hektarda belli bir hacıma karşılık gelmektedir. Genellikle normal sıklıktaki aynı yaşlı saf meşcerelerin standart bir yaştaki (25, 50, 100 yaş gibi) üst boyu, verimliliğin bir göstergesi sayılmıştır. Metre olarak ölçülen bu boya bonitet endeksi adı verilmiştir. En küçük ve en büyük bonitet endeksleri arasındaki aralık, üç veya beşe bölünerek, bonitet sınıfları oluşturulmuştur.

Belli bir ağaç türünün normal sıklıktaki aynı yaşlı saf meşcerelerinin, 5 veya 10 yıllık yaş basamakları için, küçükten büyüğe doğru birer metrelik bonitet endekslerine karşı gelecek şekilde saptanan meşcere üst boyları bir tablo halinde gösterilirse, o ağaç türünün bonitet tablosu elde edilmiş olur. Bonitet tablosunda her yaşın karşısında, birer metrelik bonitet endekslerine ve o yaşa ait üst boyu yaklaşık olarak kolayca bulmak mümkün olmaktadır. Meşcerede herhangi bir periyodik yaşta bir üst boy ölçüldüğünde, bu üst boy bonitet tablosunun bu yaşa karşı gelen satırında aranır. Yaklaşık olarak bu boyun bulunduğu sütunun en üstünde, o meşcerenin bonitet endeksi (verimlilik göstergesi) bulunur. Aynı yaşlı karışık meşcerelerde her ağaç türü için, ayrı bir bonitet endeksi bulunmalıdır. Bir yetişme ortamı her ağaç türü için, farklı bir boniteti temsil eder. Belli bir bonitet endeksine sahip meşcerelerin, hektardaki hacımları veya hacım elemanları, belirli bir ortalama değer civarında bulunurlar ve aralarındaki fark önemsiz sayılmaktadır. Bu hacım ve hacım elemanlarının ortalama değerlerini, hasılat tablolarından almak mümkündür.

Karışık yaşlı ve seçme ormanların bonitet sınıfları genellikle, meşcerede 36-50 cm (veya 52-70cm) arasındaki göğüs çaplı ağaçların ortalama boylarına göre düzenlenmektedir. Bonitet sınıflarının, bu ağaçların 5-10m yüksekliğindeki yıllık halka sayısına ve boylarına bağlı olarak ve ayrıca, kalın çaplı ağaçların çap artımlarına ve hektardaki ağaç sayısına bağlı olarak da saptandığı görülmektedir. Yukarıda söz konusu edilen çaplar arasındaki ağaçların ortalama boylarının en küçüğü ile en büyüğü arasındaki aralığın 3 veya 5'e bölünmesi ile bonitet sınıfları oluşturulmaktadır. Bir meşcerede söz konusu ağaçların ortalama boyu, o meşcerenin bonitet endeksi olmaktadır. Belli bir bonitet endeksine sahip seçme orman meşcerelerinin hektardaki hacımları da belirli bir ortalama değere sahiptirler. Aralarındaki farklar önemsizdir.