Sonuç ve Milli Ekonomi Modeli

17. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devletinde varlığını hissettirmeye başlayan Galata Sarrafları, bilinen adıyla Galata Bankerleri, Saray ile başlayan yolculuklarını, köydeki insanlara kadar götürmüşlerdir. Başta Padişah ve çevresinin iktisat kalemini ellerine almışlar, daha sonra ticarete ağırlıklarını koyarak yavaş yavaş tüm insanların ekonomisine yön vermişlerdir. 

Bu durumun bizce iki temel sebebi vardır:

1- Osmanlı padişahlarının, dünyadaki bilimsel gelişmeleri takip etmemeleri. 

Bunu Coğrafi Keşiflerle başlatabiliriz. Avrupa, Osmanlının elindeki ticaret yollarından başka yollara ve kaynaklara yönelmiştir. Böylece Amerika ve Hindistan gibi kaynakları ele geçirmiştir. Hatta insanlık dışı eylemlerle, soykırımlar ve katliamlar yapmıştır. Bu şekilde zenginlikleri ele geçirmiş ve ülkelerine taşımışlardır. Bundan sonra da Sanayi Devrimi ile üstünlüğü ellerine geçirmişlerdir. Artık 18. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devletinde tamamen Batı hayranlığı ve yenilik hareketleri hakimdir. 19. yüzyılda hızlıca çöküşe giden bir devlet görüyoruz. İşte, Galata Bankerleri de çöküşün ekonomi ayağını oluşturmaktadır.

2- Osmanlı Devletinin halk idaresi.

Bu, belki de başlı başına tek problem ve sebeptir. Çünkü gayri müslim tebasını askere almamış, vergi almakla yetinmiştir. Bunun anlaşılır bir tarafı var tabi. Ancak kendi insanına yaptığı uygulamalar, iktisat biliminin tamamen yabancıların eline geçmesine zemin hazırlamıştır. Öncelikle, Osmanlı Devleti'nde askerlik bir meslekti ve 15 ile 16. yüzyıllardan gelen cazibesiyle, erkeklerin çoğu asker olarak hayatlarını sürdürmüştür. Askerlik mesleğini seçmeyenler de ya ahilik teşkilatıyla bir zanaata yönelmiş ya da rençberlik ve hayvancılıkla uğraşmıştır. Tahsil yapanlar da saray içinde yerleştirilmiştir. Osmanlı Devletinin hatası, kendi insanını iktisat alanına yönlendirmemesi ve kanalize etmemesidir. Bu konuda ister bilinçsiz deyin ister cahil veya kibirli deyin, yanlış bir yol izlenmiştir. Böylelikle Ermeni, Rum, Yahudi, Fransız, İtalyan vb kökenli Galata Bankerleri sınıfı, nur topu gibi (!) doğmuştur.

Günümüzde ekonomi bilimi; Kapitalizm, Sosyalizm ve Haydarizm de denilen Milli Ekonomi Modeli etrafında şekillenmektedir. Sosyalizm yıllar öncesinden uygulama sahasından çekilmiş, Kapitalizm de artık terk edilmeye başlanmıştır. Dünyada Milli Ekonomi Modeli BRICS ülkeleriyle birlikte hızla yayılmaktadır. Şurası bir gerçektir ki Prof. Dr. Haydar Baş Bey'in Milli Ekonomi Modeli, ekonomi biliminde bir güneş gibi doğmuş ve insanlık tarihinin şirazesini yerine oturtmuştur. Üretici ve tüketici, gelir ve gider gibi vb. kalemleri öyle bir dengeye kavuşmuştur ki dünya tabiri caizse "yalancı cennet"e dönmüştür. Bu sistem ve model, hiçbir şekilde emek ve üretimin üzerinden bir tekel oluşumuna müsaade etmemektedir. Bu yüzden, günümüzün "Galata Bankerleri" telaş içindedir! Ama, korkunun ecele faydası olmaz demiş atalarımız…

Bu vesileyle, geçtiğimiz günlerde Hakk'a yürüyen Prof. Dr. Haydar Baş Hocamıza Allah'tan rahmet dileriz, mekanı cennet olsun, Ehl-i Beyt şefaatçisi olsun. Allah O'ndan razı olsun…

Kaynaklar:

1. KAZGAN, Haydar, Galata Bankerleri, cilt 1, Orion Yayınevi, Ankara, 2005.

2. YETKİN, Sabri, Ege'de Eşkıyalar, Türkiye İş Bankası yayınları, İstanbul, 2019.

3. Faruk YILMAZ, Osmanlı Borçları Tarihi (Düyun-u Umumiye), Berikan Yayınevi, Ankara, 2013.

4. PAMUK, Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Türkiye İş Bankası Yayınları.

5. PAMUK, Şevket, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2018.

6. PAMUK, Şevket, Türkiye'nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2018.

7. ORTAÇ, Hilal, "Batı Anadolu'da Bir Büyük Toprak Sahibi Levanten: Baltacı Manolaki", Tarih İncelemeleri Dergisi, c.XXV, sayı:1, 2010. (XI. Uluslararası Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresinde sunulmuştur.) (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/58750)

8. BARIŞ, Serap – ÖZEL, Uğurcan, "Osmanlı Ekonomi ve Finans Sisteminde Banker Bir Aile: Camondolar", (https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/463177)

9. AKAN, Seriyye, "Osmanlı Rum Bankeri Yorgo Zarifi", Toplumsal Tarih, Haziran 2014.

(https://www.academia.edu/7487223/Osmanl%C4%B1 _Rum_Bankeri_Yorgo_Zarifi_Toplumsal_Tarih_say%C4%B1_246_Haziran_2014)

10. MANAV, Nursel, "19. Yüzyıl Galata'sından Bir Banker: Darphane-i Amire ve Sefaretler Bankeri Jacques Alleon", Osmanlı Medeniyetleri Araştırma Dergisi, cilt 4, Sayı 7, 2018.

(https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/506609)

11. AYBAR, Meriç, "Osmanlı Devleti'nde Kıtlık ve İç Göç: 1870-1900 Arası İç Anadolu Örneği", Mavi Atlas 5 (2) , 2017.

( https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/368682 ) 

12. KAYMAK, Muammer, "1873-1896 Krizi: Mit mi, Gerçeklik mi?", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65-2.

( https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbf/article/42586 )

13. BAYAR, Yener, 1873-1875 Orta Anadolu Kıtlığı, Yükseklisans Tezi, İstanbul, 2013.

14. https://www.ttk.gov.tr/tarihveegitim/osmanli-padisahlari/

15. https://islamansiklopedisi.org.tr/