Türk-İslâm mirası kurtarılmayı bekliyor

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Top, Gürpınar İlçesi'ndeki Hoşap Kalesi'nin, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılan en görkemli ve en büyük boyutlu kale olduğunu ifade ederek, kalenin o dönemden günümüze kadar ulaşarak,  yapı özelliğini koruyan tek eser olduğunu söyledi. Görkemli yapı yıkılmak üzereVan'ın önemli turizm ayaklarından biri olan Hoşap Kalesi'nin bazı bölümlerinin yıkılma tehlikesi altında bulunduğunu ifade eden Top, bu bölümlerin, özellikle kale çevresindeki 25 ev ile kaleyi ziyaret eden vatandaşlar açısından tehlike yarattığını kaydetti. Görkemli tarihi yapının, giderek insanları tehdit eden yapı haline geldiğine dikkati çeken Top, kalenin en kısa sürede restore edilmesi gerektiğine dikkati çekti. Bu tehlikenin ortadan kalkması için öncelikle kalenin topografik analizinin yapılması gerektiğini vurgulayan Mehmet Top, bu analizin ardından, kale sınırlarının belirlenmesiyle, bir koruma bandı oluşturularak geçici bir önlem alınması gerektiğini anlattı. Mehmet Top, kalenin röleve, restitasyon ve restorasyon projelerinin hazırlanması için yol haritası belirleyecek 5 kişilik bir ekip oluşturulduğunu dile getirerek, "Harita mühendisi, mimar, restoratör ve sanat tarihçiden oluşan ekip, bu tarihsel mekanın en iyişekilde yaşatılması için proje hazırlayacak." dedi. Top, hazırladıkları projeyi, Eylül ayında Anıtlar Kurulu'nun onayına sunacaklarını, bu çalışmaların tamamlanması halinde, gelecek yıl kalenin restorasyonuna başlanabileceğini bildirdi. Hoşap KalesiKuruluşu çok eskilere dayanan tarihi Hoşap Kalesi; Abbasi, Selçuklu, İlhanlı, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Safevi dönemlerinde kullanılmış ve son şeklini ise Osmanlılar zamanında almıştır. İç kale bir kartal yuvasıKale, Hoşap suyunun kenarında yükselen kaya kütlesi üzerinde kurulmuş, iç kale ile kuzeyine bitişen dış kaleden oluşmaktadır. Engebelli bir arazi üzerinde bulunan dış kalenin etrafını çeviren sur duvarları da bu konuma uygun bir şekilde şekillendirilmiştir. XIX. Yüzyıl ortalarına kadar faal olan kalede, günümüzde 30 kadar köy evi bulunmaktadır. Bir kartal yuvasına benzetilen Hoşap İç Kalesi uızaklardan dikkati çeken görüntüsü ile günümüzde de ihtişamını korumaktadır. Doğudan batıya doğru daralan diktörgen planlı, kale üç ayrı üniteden meydana gelmektedir. İç ünitede seyir köşküi orta ünitede harem, selamlık, ihtiyaç ve hizmet odaları, dış ünitede ise muhafız odaları, mescid, fırın, zindan ve depolar yer almaktadır. İç kaleye kuzey taraftan girilir. Girişteki burç Mahmudi Beyi Sarı Süleymanın eseridir. Giriş kapısının üzerinde 1643 (hicri 1052) tarihi vardır. Kitabenin üst iki yanında karşılıklı arslan figüreri vardır. Kapıdan, burcun alt katındaki giriş holüne geçilmektedir. Nöbetçi odalarından oluşan holden sonra güneyden doğuya doğru 30 m boyundaki basamaklı merdiven gelmektedir. Manzaraya hakim olan seyir köşkü, bazı araştırıcılara göre kalenin sarayı olarak inşa edilmiştir. Doğu-Batı doğrultusunda uzanan 12 köşeli ve kenar uzunlukları birbirinden farklı yamuk bir plana sahip olan köşke kuzey batıdaki kapıdan girilmektedir. Yapı üç katlıdır. Zemin katında hamam ve hizmetçi odaları bulunmaktadır. İç Kalede bulunan Harem Köşkü, Seyir Köşkünün batısına yerleştirilmiştir. Haremin Beye ait asıl bölümü 12 x 21 ölçülerinde dikdörtgen bir yapıya sahiptir. Bu yapı mimarisi ve sağlamlığıyla diğer kısımlara nazaran daha sağlam kalabilbilmiştir. Haremin batısında yer alan selamlık 37 x 1 m ölçülerinde doğu-batı istikametinde uzanan dikdörtgen bir alana oturmaktadır. İç Kalede Harem duvarlarına bitişik bir de mescid bulunmaktadır. 6 x 6 m ölçülerinde kare bir yapıya sahiptir. Üzeri kubbe ile örtülü mescidin girişi kuzeyden batısında ise 2 pencere vardır. Ayrıca kalenin fırını ve zindan odaları günümüze ulaşabilmiştir. Fırın tuğladan yapılmış ve oval planlıdır. Zindan odaları kısmen kayaların oyulması ile elde edilmiştir. Hoşap Kalesi günümüze kadar ayakta kalabilmiş ender eserlerden biridir.