Anayasa Mahkemesi Başkanı Özkaya: '1 Ekim itibarıyla bireysel başvurular UYAP üzerinden de yapılacak'

Anayasa Mahkemesine bireysel başvurunun 13'üncü yıl dönümü kapsamında, 'Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği Kuralının Bireysel Başvuruya Etkisi' temalı sempozyum düzenlendi. Anayasa Mahkemesinde gerçekleşen sempozyuma, Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya, Yargıtay Başkanı Ömer Kerkez, Danıştay Başkanı Zeki Yiğit, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Muhsin Şentürk, Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Ahmet Yener ve davetliler katıldı.

Anayasa Mahkemesi Başkanı Özkaya, sempozyumun açılış konuşmasına, "Bir insan uzun ömürlü olmak isterse adaletli olsun. Bu durum, devletlerde de aynıdır. Adaletli olmak ömrü uzatır" sözleri ile başladı.

"Başvuru hakkı, anayasal düzenin korunmasında aktif birer özne hâline getirmiştir"

Türkiye'nin Avrupa Konseyi'nin üyesi ve ayrılmaz bir parçası olduğunu aktaran Özkaya, bireysel başvuru yolunun hukuk sistemimize dâhil edilmiş olmasının hukuk düzeninde yapılan en önemli değişliklerden biri olduğunu vurguladı.

Bireysel başvurunun uzun bir tarihsel sürecin ardından Türk hukuk sistemine girdiğini belirten Özkaya, "Ülkemiz, bireysel başvuru kapsamındaki hak ve özgürlükleri ihtiva eden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne 1954 yılında taraf olmuş; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bireysel başvuru hakkını 1987'de, Mahkemenin kararlarının bağlayıcılığını ise 1990 yılında kabul etmiştir. Bu gelişmelerin ardından 2004 yılında başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere, Türkiye'nin taraf olduğu temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmelere üstünlük tanıyan anayasa değişikliğini gerçekleştirmiştir. 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun açılması ve sonrasında bireysel başvurunun uygulamaya geçirilmesiyle birlikte de kamu gücünü kullanan kişi ve kurumların sebep olduğu hak ihlallerine karşı 23 Eylül 2012 tarihinden itibaren anayasal yargı denetimini başlatmıştır. Bu tarihten itibaren herkes, Anayasa'mızda güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvuru yapabilmektedir. Bireysel başvuru, bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin korunması bakımından iç hukuktaki en yüksek güvencelerden birini oluşturmaktadır. Bu yol, bireylerin kamu gücüne karşı korunmasını sağlamakla kalmamış; aynı zamanda hukuk devleti ve demokrasi ilkelerinin pekişmesine de hizmet etmiştir. Başvuru hakkı, bireyleri yalnızca haklarının muhatabı olmaktan çıkararak, anayasal düzenin korunmasında aktif birer özne hâline getirmiştir" ifadelerini kullandı.

Bireysel başvurunun, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi sistemine paralel bir iç hukuk güvencesi oluşturduğuna işaret eden Özkaya, vatandaşların, uluslararası başvuru yollarına gitmeden, kendi ulusal yargı düzenimiz içinde haklarının ihlal edildiğini ileri sürebildiğini kaydetti.

2024 yılında 70 bin bireysel başvurunun 67 bini sonuçlandı

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru sistemi içinde 13 yılda yaklaşık 700 bin başvuru yapıldığını belirten Özkaya, binlerce hak ihlalinin giderildiğini, anayasal ilkelerin daha görünür ve işlevsel hale geldiğini dile getirerek şu ifadelere yer verdi:

"Anayasa Mahkemesi, yüce milletimizin 2010 yılında verdiği yetkiye istinaden hayata geçirdiği bireysel başvuru sistemini başarılı bir şekilde uygulamaya devam etmektedir. Nitekim 2024 yılında yıl içinde yapılan 70 bin başvuruya karşılık, Mahkememiz yaklaşık 67 bin başvuruyu sonuçlandırmış; aynı yıl, 5 bin 551 ihlal kararı vermiştir. Mahkememiz bireysel başvurunun yanında, norm denetimi alanında 2024 yılında yapılan 236 iptal ve itiraz davasına karşılık 233 iptal ve itiraz davasını sonuçlandırmıştır. Benzer istatistiki verilerin 2025 yılında da devam ettiğini söyleyebilirim. 2025 yılında bugün itibarıyla yaklaşık 50 bin bireysel başvuruya karşılık 40 bin civarında başvuru sonuçlandırılmıştır. Görüldüğü gibi bireysel başvuru mekanizması bir yandan Türk hukuk sistemini dönüştürürken, diğer yandan Anayasa Mahkemesini de hak ve özgürlüklerin korunmasında merkezi bir konuma taşımış, toplumsal adaletin tesisi bakımından vazgeçilmez bir kurum hâline getirmiştir. Dolayısıyla günümüz itibarıyla Mahkememiz de diğer tüm yargı kurumlarımız gibi bireylerin adalet arayışının en önemli aktörlerinden biri olmuştur."

"1 Ekim itibarıyla bireysel başvurular UYAP üzerinden de yapılacak"

Anayasa Mahkemesi, hak arama yollarının etkinliğini artırmak amacıyla teknolojik dönüşüme özel bir önem verdiğine dikkati çeken Özkaya, "Başlangıçta bireysel başvurular sadece fiziki ortamda yapılabilmekteydi. Ancak dijitalleşmenin çağdaş hukuk sistemleri açısından kaçınılmaz bir gereklilik hâline gelmesiyle birlikte Mahkememiz de bu yönde kayda değer adımlar atmıştır ve atmaya da devam etmektedir. Bu çerçevede, 1 Ekim 2025 tarihi itibarıyla bireysel başvuruların elektronik ortamda, UYAP Avukat Portalı üzerinden de yapılabilmesinin mümkün hâle geldiği müjdesini sizlerle paylaşmak istiyorum. Artık avukatlarımızın UYAP sistemi üzerinden başvuru yapabilmesi hayata geçirilmiş olacaktır. Böylelikle hem erişilebilirlik artmış olacak hem de başvuru süreçlerinin daha hızlı, etkin ve şeffaf şekilde yürütülmesinin önü açılacaktır. Bu yeniliğin, bireysel başvurunun toplumsal işlevini daha da güçlendireceğine ve hak arama yollarının çağın teknolojik imkânlarıyla uyumlu hâle gelmesini sağlayacağına inanıyoruz" diye konuştu.