Artık kiralık da hayal!

MURAT ÇABAS / ANALİZ HABER

 

Vatandaşların en temel haklarından olan "barınma" konusu, artık işin içinden çıkılamaz bir krize dönüştü. Bir taraftan yaşanan ekonomik kriz, bir taraftan pandeminin olumsuz etkileri artarak devam ederken, normal mutfak masraflarını bile karşılamakta zorlanan vatandaşlar hızla artan kiralar karşısında tamamen çaresiz durumda. Hazırlanan raporlar vatandaşların içinde bulunduğu zor durumu açıkça gözler önüne seriyor.

 

İstanbul'da kiralar yüzde 66 arttı

 

Kiralık konutlarla ilgili İstanbul Büyükşehir Belediyesi, sorunu birçok yönüyle ele alan kapsamlı bir rapor yayımladı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Planlama Ajansı'nın Konut Sorunu Araştırması: İstanbul'da Mevcut Durum ve Öneriler Raporu'na göre İstanbul'da 2021'de yeni kiraya çıkanlar için kiralar geçen seneye göre yüzde 66 zamlandı. 1-7 Eylül 2021 tarihleri arasında bilgisayar destekli telefon görüşmesi yöntemi kullanılarak 647 İstanbullu ile yapılan araştırmaya göre İstanbulluların yüzde 95'i İstanbul'da kiraların yüksek olduğunu düşünüyor. Raporda dikkat çeken diğer bilgiler şöyle: 

 

Kiracıların yüzde 72'si ev sahipleriyle sorunlu

 

Son 1 sene içerisinde evini değiştirenler dışarıda tutulduğunda İstanbul'da ortalama kira 1541 TL iken, son bir sene içerisinde kiralık ev tutan katılımcıların ortalama kirası 2561 TL'ye çıktı. Dolayısıyla 2021 yılında yeni kiraya çıkacakların 2020 ve öncesinde kiraya çıkanlara göre yüzde 66.2 oranında daha yüksek kira bedeliyle karşılaştığı gözlemlendi. Kiracıların yüzde 41'i pandemi döneminde kiralarını ödeyemediğini veya aksattığını belirtti. Kirada oturmakta olan katılımcılara sorulduğunda aylık kira ücretinin 2021'de geçtiğimiz yıla göre yüzde 20 arttığı ortaya çıktı. Aynı soru ev sahiplerine yöneltildiğinde ise yıllık kira gelirlerinin yüzde 14 arttığı hesaplandı. Son kira artış döneminde kiracıların yüzde 71.7'si ev sahipleri ile, ev sahiplerinin ise yüzde 81.3'ü kiracılarıyla sorun yaşadığını belirtti. Sözde dar gelirli vatandaşları konut sahibi yapmak için kurulan TOKİ'nin bu görevini icra etmediği ortaya çıktı. TOKİ'nin İstanbul projelerine bakıldığında tamamlanan 50 bin 918 konuttan sadece 678'inin alt gelir grubu için üretildiği görüldü. İnşaat aşamasında olan konutlar da eklendiğinde bu sayı 766'ya çıktı. Katılımcıların yüzde 50.8'i İstanbul'daki kira artışının önüne geçmek için devletin şehirde daha fazla sosyal konut inşa etmesi gerektiğini belirtti.

 

3 bin liranın altına kiralık yok!

 

İnternet üzerinden konut kiralayan ya da satış yapan sitelerde yer alan fiyatlar incelendiğinde özellikle İstanbul Bahçelievler gibi merkezi konumda bulunan yerleşim birimlerinde 3 bin liranın altında kiralık konutun olmadığı görülüyor. 3 bin liralık daireler de genellikle bodrum katlarda, yabancıların kiralayabileceği mekanlar. Geçtiğimiz yıllarda 2 bin ila 3 bin liraya kiralayabileceğiniz konutlara bugün 7-8 bin liraya ulaşabiliyorsunuz. İstanbul'un bazı ilçelerindeki kira artışları yüzde 100'leri geçmiş durumda. Türkiye'nin diğer büyükşehirlerinde de durum İstanbul'dan farklı değil.

 

Ev sahipleri kiracılarını çıkarmaya çalışıyor

 

Kiralar raporda ifade edildiği gibi ortalama yüzde 66 artınca, normal şartlar altında mevcut kiracısına TÜİK'in açıkladığı 12 aylık TÜFE ortalamasına göre zam yapması gereken ev sahipleri, bu sefer kiracılarını çıkartmak için bahane arama yoluna gidiyorlar. Hukukçuların ifadesiyle, bugünlerde mahkemelerde en yoğun dosyalar, kiracısını evinden çıkartmak isteyen ev sahiplerinin dosyaları. "Almanya'dan oğlum gelecek" tarzı bahanelerle kiracılar çıkartılıp, fahiş zamlarla daireler kiralanmak isteniyor. Ev sahiplerinin 5 yıl sonunda kira tespit davası açma hakları var. Ev sahibi 5 yılın sonunda günün koşullarına uygun kira düşük diye dava açıp gün koşullarına uygun zam isteyebiliyor. 10'uncu yılın sonunda, size evden tahliye ettirme hakkına sahip. Herhangi bir sebep göstermeden tahliye davası açıyor. Son zamanlarda ev sahipleri tarafından bu ikisi çok fazla yapılmaya başlandı. Mal sahipleri şimdilerde bunun peşine düşmüş durumda. Ama birçok ev sahibi bu resmi süreci beklemek istemiyor.

 

Kiralara bir üst sınır getirilebilir mi?

 

Kiralardaki bu astronomik artış sonrası bazı internet siteleri "Kiralara üst sınır getirilsin" kampanyaları başlattılar. Peki, mevcut ekonomik sistemde bu mümkün mü? Bu soruya İstanbul Emlakçılar Odası Başkanı Nizamettin Aşa kısaca şu cevabı verdi: "Serbest piyasa ekonomisi varken, 'Kiralara üst sınır getirilsin' demek mümkün değil." Serbest piyasa ekonomisinin yol açtığı krizin çözümüne, yine serbest piyasa ekonomisi mani oluyor. Yaşanan krizden ve yetkililerin açıklamalarından da açıkça görülüyor ki, sorunun asıl sebebi uygulanan yanlış sistem ve bu sistemi yıllarca uygulayan siyasilerimizin yanlıştaki ısrarı ve çözümsüzlüğü.

 

'Ev bir ihtiyaç değil, temel haktır'

 

Yaşanan konut krizi Bağımsız Türkiye Partisi (BTP) Genel Başkanı Hüseyin Baş'ın da gündemindeydi. BTP Lideri Baş, "Banka kredilendirmelerinde çok söylenir, 'Kira öder gibi ev sahibi olmak' şimdi iş döndü dolaştı, ev alır gibi kira ödemeye" dedi. "Evin bir ihtiyaç değil temel hak" olduğunun altını çizen BTP Genel Başkanı şu tespitlerde bulundu: "Ben bunu çok hayal ediyorum. Her bir vatandaşımızın bir evi olsun. Her bir vatandaşımızın arabası da olsun. Ev sahibi olacak, nasıl? Devletin arazileri yok mu? Her yerde hazine arazisi var, her ilde var her ilçede var. Bu hazine arazilerinin üzerine yapalım evleri. Bugün bir evin maliyeti ne kadara çıkıyor? Demiri, çimentosu, penceresi, kapısı vs. 100-140 bin TL arası bir maliyeti var. Yap bunu, vatandaşına da de ki; 'Gel kardeşim, 20 yılda bu parayı bana öde' herkes ev sahibi olsun. Zor bir şey değil ki! İnsanlar neden ev kirası ödemek veya bir ev sahibi olmak için bütün hayatlarını heba etsinler?"

"2021 yılı şartlarında devlet vatandaşını ev sahibi yapmak zorunda, devlet vatandaşını araba sahibi yapmak zorunda" diyen BTP Lideri Baş, "Vatandaşımız 3 bin liraya geçinmeye çalışırken, bu 3 bin liranın 2 bin lirasını kiraya öderken, birileri ayda milyonlarca parayı iç ediyor. Bunları biliyoruz. 5 tane, 6 tane maaş alan bazı bürokratlar olduğunu biliyoruz, duyuyoruz. Sadece bu değil elbette. Ülkenin maden kaynakları, ülkenin kendi gelir oluşturabileceği koşullar var" ifadelerini kullandı. BTP Genel Başkanı Hüseyin Baş, sorunların asıl sebebinin sistem olduğunu belirterek, sistemin acilen değişmesi gerektiğini ve Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli'nin uygulanması gerektiğini vurguladı.