Bu ne biçim birlik böyle!

ABD'nin Irak saldırısı muhtemelden öte artık "beklenir" hale geldi. İngiltere Başbakanı Tony Blair, lideri olduğu İşçi Partisi içindeki çatlak sesleri susturmak için saldırının sonbahara ertelenmesini Bush Ağabey'isinden talep ederken; İngiltere'nin de üye olduğu Avrupa Birliği ise, Irak konusunda ortak bir dış politika geliştirmekte zorlanıyor. İngiltere, ABD ile "yekpare" bir birlik oluştururken; Almanya-Fransa ekseni 'savaşın' çıkmamasını istiyor. Fransa, son dakikada ABD'nin hattına girerse, ki girecek, Almanya etrafındaki blok ile savaş karşıtı cephede yapayalnız kalacak demektir.

Önce birkaç hususu açıklayalım: Bildiğiniz gibi Avrupa Birliği için bir "anayasa" hazırlanıyor. Sözkonusu anayasayı hazırlayan konvansiyonun (Biz buna Türkçe olarak 'ekip' diyelim) başında Fransa eski Cumhurbaşkanı Valery Giscard d'Estaing yer alıyor. d'Estaing, Kopenhag Zirvesi öncesinde Türkiye'nin Avrupa'ya ait olmadığını söyleyerek, AB'nin Ankara'ya kapılarını kapatmasını istemişti.

Önümüzdeki altı ay içinde, yani Yunanistan'ın Dönem Başkanlığı döneminde Avrupa Konvansiyonu'nun kapanış gongu çalacak. Planlara göre, haziran ayında Giscard d'Estaining başkanlığındaki konvansiyon üyeleri, liderlere Avrupa Anayasası'nı tanıtacak. Avrupa'nın önümüzdeki dönemde izleyeceği rotayı belirleyecek olan Anayasa, Birliğin federal devlet mi, uluslar topluluğu mu, süper devlet mi, yoksa süper güç mü olacağını netleştirecek.

Gelin görün ki, bir Irak konusunda bile ortak bir politika oluşturamayan Avrupa Birliği, nasıl süper güç olacak?

Dahası var... Acaba ABD, İngiltere'yi yanına alarak, şer eksenine yerleştirdiği İran'ı da hedef tahtasına yerleştirirse AB ne tür bir çizgi izleyecek? Çünkü AB'nin lokomotif gücü olan Almanya ile İran arasında "çok güçlü" ilişkiler bulunuyor. Bu ilişkiler öylesine güçlü ki, Türkiye ile Almanya arasındaki ilişkilerden kat be kat seviyeli.

AB'nin dışişleri bakanı var ama...

Avrupa Birliği'nin dış politikasını temsil etme görevini üstlenmiş bir isim var aslında... Bu isim eski NATO Sekreteri Javier Solana. Ancak Solana'nın birkaç yıl önce bu göreve getirilmesi de AB üyesi 15 ülkenin dışarıya karşı ortak bir tavır takınmasına henüz yeterli ivmeyi veremedi. Ne zaman ki kritik bir durum gündeme gelse, Avrupalılar arasındaki farklılıklar da ortaya çıkıyor.

İngiltere'den destek, Almanya'dan 'hayır'

Amerika Birleşik Devletleri'nin geleneksel müttefiki İngiltere, Irak sorunu başladığı andan itibaren Amerika'nın yanında yer aldı ve Irak'a askeri bir müdahaleyi de başından beri dile getirdi. Ağustos ayında Helsingör'de yapılan Avrupa Birliği Dışişleri Bakanları toplantısında da 'beklenen' bir savaşa karşı karar alınmasını engelleyen ülke de yine İngiltere oldu.

Aynı toplantıda Almanya Dışişleri Bakanı Joschka Fischer ise savaşa karşı Almanya'nın 'hayır' kararını savunmak için ter döktü. Fischer'e göre, Helsingör'de savaş karşıtlarının sayısı çoğunlukta olsa bile, hiçbir ülke Amerika'yla olan ilişkilerini tehlikeye sokmamak için sesini çıkarmadı. AB üyesi ülkelerin bu tavrında bugüne dek bir değişiklik olmadı. Berlin'de bile -genel seçimlerden yaklaşık üç ay sonra- ortalık sessizleşti. Başkentte üzerinde kafa yorulan konu, Almanya'nın BM Güvenlik Konseyi'nde kimseyi gücendirmeden ve ilişkileri tehlikeye sokmadan ne tavır alması gerektiği.

Fransa araziye uyacak!

BM Güvenlik Konseyi'ne halihazırda bir başka Avrupa ülkesi, Fransa başkanlık ediyor. Gözlemciler son aylarda Almanya ve Fransa'nın yeniden birbirine yaklaşması nedeniyle, bu iki ülkenin İngiltere ve Amerika ikilisine muhalif bir tavır sergileyebileceğini tahmin ediyor. Ancak eklemek gerekiyor: Fransa Devlet Başkanı Jacques Chirac Amerika'yla ilişkilerinde Almanya Başbakanı Schröder'den daha diplomatik davrandı ve hiçbir zaman "Biz bir savaşa katılmayız" demedi. Böylece Berlin ve Paris birbirine ne kadar yakın olursa olsun, bu iki ülkenin de ortak bir Irak politikası olduğu söylenemez.

Ayrıca ekleyelim... AB içinde eskiden beri süregelen bir İngiltere-Fransa çekişmesi var. Buna rağmen, her iki ülke 1991'deki Körfez Savaşı'nda olduğu gibi ABD'nin yanında yeralabilir.

Çözüm aranıyor

AB'nin geleceğini tartışan sürekli konseyde ortaya atılan çok ilginç bir öneri var: Birliğin ortak dış politikasına bir çerçeve çizmek için gelecekte uluslararası örgüt ve kurumlarda üyeler tek tek değil, gerçek bir birlik olarak tek bir ses tarafından temsil edilsin. Ancak böyle bir önerinin hayata geçirilmesi imkansız görünüyor. Ne İngiltere, ne de Fransa BM Güvenlik Konseyi'ndeki üyeliklerinden ortak bir AB üyeliği adına vazgeçmeyeceklerdir!

İşte Türkiye'nin girmek için can attığı Avrupa Birliği'nin ortak dış politika açısından manzara-i umumiyesi böyle...