Fındıkta fiyatı kim belirliyor?

MURAT ÇABAS / DETAY HABER

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) 2020 verilerine göre, dünya fındık üretiminin yüzde 62'sini ve dünya ihracatının yüzde 61'ini tek başına Türkiye gerçekleştiriyor. Bu konuda lider ülke konumundayız. 2021'de Türkiye'nin fındık rekoltesi 684 bin ton oldu. Tarım ve Orman Bakanlığı, 2022 fındık rekoltesinin yüzde 12 artış ile 765 bin 287 ton olarak gerçekleşeceğini açıkladı. Türkiye fındık üretiminde ve ihracatında lider ülke olmasına rağmen ne hak ettiği kazancı elde edebiliyor, ne de yüz binlerce fındık üreticisini tatmin edebiliyor. Ülkemizde fındık fiyatının gerçekte kim tarafından belirlendiğini Bağımsız Türkiye Partisi (BTP) Genel Başkanı Hüseyin Baş, Ağustos ayı başlarında Cumhurbaşkanı Erdoğan fındık fiyatını 54 TL olarak ilan ettiğinde açıklamıştı. BTP lideri Baş, "Geçen yıl 3.5 dolar olan fındık bu yıl 3 dolardan satılacak. Müjdenizi yesinler. Her ne kadar Cumhurbaşkanı açıklamış gibi görünse de fındığın fiyatını İtalyan Ferrero firması belirleyecek. Kendi toprağında mülteci olmak budur işte" demişti. Gerçekten de öyle oldu, Cumhurbaşkanı fındık fiyatını 54 TL açıklamasına rağmen Ferrero'nun 48 ve 49 TL'den fındık alımı yapacağı ifade edildi.

TZOB: Ferrero'ya 'dur' denmeli

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, fındık piyasasında tekelleşmenin, bu yıl da kendini piyasa fiyatları üzerinde gösterdiğini öne sürerek Rekabet Kurumu'nu göreve davet etti. Bayraktar, yazılı açıklamasında, fındık piyasasına yönelik son gelişmeleri değerlendirdi. Bayraktar şunları kaydetti: "Ferrero fındık alım fiyatını Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) açıklamış olduğu fiyatın gerisinde kilogramı 48 ve 49 lira olarak açıkladı. Yabancı bir firma yatırım yapma bahanesiyle ülkemize geliyor ve fabrika kurup, üretim yapıyor. Bu yatırımcı, görevi olmaksızın piyasaya müdahale etme gereği de duyuyor. Kendine kartel yapı oluşturuyor, kendisi ile iş birliği yapan tüccardan fındık alıyor, iş birliği yapmayanı kendince cezalandırarak piyasadan çekilmelerini sağlıyor. Öyle ki; TMO fiyatına ürün alan adil ve dürüst fındık tüccarımızın, bu yabancı firma paydaşları tarafından ve tekelci firmalarla işbirliği yapmadığı sürece, satın aldığı fındıkların ihracatçılar tarafından alınmayacağı şeklinde tehdit edildiği yönünde bölge odalarımızdan bilgiler de geliyor. Fındığın değerini korumak milli bir görevdir. Ferrero firmasının piyasaya yaptığı baskılara 'dur' denmesi gerekiyor."

'Devlet ürünün tamamını almalıdır'

Devletin Fiskobirlik'le iş birliği içerisinde ürünün tamamını alacağını ifade ederek güçlü bir şekilde piyasaya girmesi gerektiğinin altını çizen Bayraktar, "Buradan Rekabet Kurumuna sesleniyorum ve kendilerini göreve davet ediyorum. Piyasayı üreticilerimizin aleyhine, tamamen kendi istekleri yönünde şekillendirmeye çalışanlar hakkında gereği yapılmalıdır" ifadelerini kullandı. TMO'nun daha hızlı ve fazla alım yapması gerektiğine dikkati çeken Bayraktar, alım merkezi sayısının artırılmasını ve ödemelerin peşin yapılmaya gayret gösterilmesini istedi. TMO, 2022/2023 sezonu kabuklu fındık alım fiyatlarını yüzde 50 sağlam iç fındık esasına göre, Giresun kalite için kilogramı 53 lira, Levant kalite için kilogramı 52 lira, Sivri kalite için ise kilogramı 51 lira olarak açıklamıştı.

Hak ettiğimiz geliri elde edemiyoruz

TZOB Başkanı Bayraktar, "Fındık pazara indi. Fakat malum çevreler yine harekete geçerek her yıl sergiledikleri oyunları, bu yıl da sergilemeye başladı. İhracat rekoru kırabileceğimiz bu yıl ülkemiz, yine 2 milyar dolar gelire mahkum edilmeye çalışılıyor. Ülkemiz fındıktan hak ettiğini kazanamıyor… Kazandırmıyorlar" dedi. Fındık fiyatını serbest piyasada 'tekelci firma ve ona bağlı alıcıların' belirlediğini savunan Bayraktar şunları kaydetti: "Bu nedenle ülkemizin ihracat geliri artmıyor, aksine azalıyor. 2021 yılında 344 bin ton fındık ihraç edildi ve 2 milyar 260 milyon dolarlık bir değer yaratıldı. Fındığın tonu 6 bin 569 dolardan ihraç edildi. 2020 yılına baktığımızda, 281 bin ton fındık ihracı karşılığında 1 milyar 945 milyon dolar döviz geliri elde edilirken fındığın tonu 6 bin 921 dolara ihraç edildi. 2015 yılında ise 240 bin ton fındık ihracatı yapıldığında 2 milyar 887 milyon dolarlık bir gelir sağlandı ve fındığın tonu 12 bin 29 dolara ihraç edildi. Görüldüğü üzere her ne kadar miktar artsa da gelir düşüyor. Dünya fındık ihracatının yüzde 61'ini ülkemiz gerçekleştiriyor. Dolayısıyla Türkiye piyasalarında oluşan fındık fiyatı, dünya piyasalarını da şekillendiriyor. Fındığın gerçek fiyatı yurt dışı menşeli firmalar tarafından değil anavatanı olan Türkiye'de tespit edilmelidir."

'Bu devlete meydan okumaktır'

Şemsi Bayraktar, "Bu tekelci firmayla işbirlikçileri 'Ben sizin piyasanızı tanımam, sizin ülkenizde kendi piyasamı oluştururum' diyor. Bu açıkça devlete meydan okumaktır" dedi ve şu talepte bulundu: "Ekonomik olarak sıkıntılı bir dönemden geçtiğimiz şu günlerde zaten zor durumda olan üreticilerimizin bir de kendince spekülasyon yaparak piyasaları alt üst eden bir firma tarafından daha da zora sokulmasına, ekonomik olarak sömürülmesine izin verilmemeli. Alternatifsiz tek geçim kaynağı fındık olan üreticimizin emeğini yedirmeyelim." Bayraktar şöyle devam etti: "Yıllardır fındıkta serbest piyasa koşulları oluşturulmaya çalışıldı. Ancak serbest piyasa oluşmadı, oluşturulamadı ve oluşmayacaktır. 500 bin üreticinin olduğu bir piyasada az sayıda alıcının bulunması serbest piyasa şartlarının oluşmasına izin vermiyor. Az sayıdaki alıcı, piyasa üzerinde baskı kurup fiyatları istedikleri gibi manipüle ediyor. Bu yıl da, Ferrero bu manipülasyonu piyasada kendine bağlı alıcılar vasıtasıyla yapıyor. Bu açıkça üreticilerimizin emeğinin sömürülmesidir."