Gıdada israf had safhada

ÖMER NEZİR / DETAY HABER


Birleşmiş Miletler Çevre Programı (UNEP) tarafından hazırlanan Gıda İsrafı Endeksi Raporu'na göre, dünya genelinde 2019 yılında 931 milyon ton gıda israf edildi. İsrafın yüzde 61'i evlerde, yüzde 26'sı gıda hizmeti veren işletmelerde, yüzde 13'ü ise gıda satıcılarında meydana geldi. Bu rakamlar dünya toplam gıda üretiminin yüzde 17'sinin israf edildiğini ortaya koyuyor. Evdeki yüzde 61'lik gıda israfının yalnızca ABD, İngiltere gibi ülkelerle sınırlı olmadığı, yoksul ülkelerin de etki oranının büyük olduğu yine raporda yer alıyor.

Türkiye'nin vaziyeti


Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)tarafından hazırlanan bitkisel ürün denge tablolarına göre, 2020 sezonunda istatistiği tutulan 63 üründe, toplamda 118 milyon ton olan üretimin 10.3 milyon tonu yani yüzde 8.7'si hasatla birlikte sofraya ulaşana kadar kaybedildi. 2020 yılı için bitkisel üretim değerini göz önüne aldığımızda bu miktar 21.3 milyar liraya denk geliyor.
Türkiye'de özellikle yaş sebze ve meyve, tarladan sofraya ulaşıncaya kadar önemli ölçüde kayıplara uğruyor. Yetiştiriciliğin yanı sıra, hasat sırasında ve hasat sonrasında kayıplar meydana geliyor. Özellikle hasat sonrasında taşıma, muhafaza ve pazarlama aşamalarında da önemli kayıplar yaşanıyor. Yapılan araştırmalara göre tür ve çeşitlere göre değişmekle birlikte, yaş sebze ve meyvedeki kayıp oranı yüzde 10 ile yüzde 30 arasında değişiyor.

Buğdayda bile ciddi kayıp var

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Türkiye'de ve dünyada yaşanan gıda kayıpları ve israfına ilişkin yaptığı basın açıklamasında, Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine gçre hali hazırda 828 milyondan fazla insanın gıda güvenliğinin olmadığını hatırlattı. Bayraktar, 2020/2021 sezonunda tahıllarda, nihai tüketiciye varmadan 2.8 milyon tonluk kayıp meydana geldiğine işaret ederek, "Arz açığımız bulunan ve bu nedenle net ithalatçı konumunda olduğumuz bu ürünlerde böyle bir kayıp lüksümüz olmamalıdır. Ayrıca sebze grubunda meydana gelen 3.9 milyon ton, meyvede 1.8 milyon ton kayıp da fevkalade önemlidir. Son tüketiciye varmadan meydana gelen kayıpların üretime oranı ise buğdayda yüzde 8.3, arpada yüzde 8.4, mısırda yüzde 6.4, pirinçte yüzde 4.2'dir.
Tüketimde yüzde 94,6 oranında dışa bağımlı olduğumuz soyada yüzde 23.5, yine net ithalatçı olduğumuz muzda yüzde 12 kayıp vardır. Kayıp, kuru sarımsakta yüzde 23.4, erikte yüzde 16.8'dir. Ürettiğimiz yaş çayın yüzde 17.7'sini, kuru soğanın yüzde 8.4'ünü, biberin yüzde 9.4'ünü, domatesin yüzde 15.9'unu, salatalığın yüzde 11.1'ini kaybediyoruz. Nihai tüketimde gıda israfı önemli bir seviyededir. UNEP 2021 raporuna göre, Türkiye'de evde, gıda hizmeti veren yerlerde ve gıda satıcılarında her yıl toplamda 7.7 milyon ton yiyecek çöpe gidiyor. Tarladan sofraya kadar olan kayıplarla birlikte bu miktar 18 milyon tona denk geliyor."


İşte yapılması gerekenler

TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar, gıda israfının azaltılması için yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:
• Tarımsal üretimin sürdürülebilirliği için sektörün pozitif ayrımcılık yapılarak desteklenmesi gerekiyor.
• İsrafla mücadele tarladan başlamalıdır. Üreticilerin öncelikle yetiştirme ve hasat teknikleri konusunda bilgilendirilmesi gerekiyor. Üreticiden tüketiciye kadar uzanan zincirin halkalarının ıslah edilmesi şarttır.
• Soğuk hava depolarının sayısı ve kapasitesi yükseltilmeli ve bu tesislere verilen destekler artırılarak devam etmelidir.
• Tarımsal ürünleri işleyen fabrikaların kaliteli ürüne ulaşımının sağlanması ve perakende noktalarına erişmede kullanılan nakliye koşullarının iyileştirilmesi gibi çözümler gıda kayıplarının azaltılmasını sağlayabilir.
• Tüketici ürünü, kayba ve israfa uğratmayacak miktarda ihtiyacı kadar satın almalıdır. Alışverişe gitmeden önce evdeki yiyecekleri gözden geçirerek bir alışveriş listesi yapmalı, ihtiyacından fazlasını almamalıdır. İhtiyacın üzerinde ekmek alınmamalı, bayatlayan ekmekler uygun şekilde değerlendirilmelidir.