Kapitülasyonlarla ilgili gizli anlaşma

Birinci Genel Savaş ile ilgili Osmanlı-Alman antlaşmaları iki türlüdür: 1-Osmanlı Devletinin kendisini kapitülasyon anlaşmalarından kurtardıktan sonra tam bağımsız devletlerle eş anlamda sahip haklara dayanarak imzalamış olduğu antlaşmalardır. 2-Barış Antlaşmalarında Osmanlı Hak ve amaçları ile ilgili beklentilerinin sağlanması için yalpan antlaşmalardır. 1914 yılında savaşın başında yapılmış olan Askeri Antlaşmalara ek olarak 11 0cak 1915 de Yeni bir askeri siyasi antlaşma daha imzalanır ki bu antlaşma gizli bir antlaşmadır. Bu antlaşmanın imzalanmasında gülen amaç şudur: Bu antlaşma ile Almanya, Osmanlı İmparatorluğunu Avusturya gibi sürekliliği devam eden bir bağlaşığı yapmaktır. Bir de savaş bittikten sonra Osmanlı Devletinin dayanaksız olarak açıkta kalmamasını sağlamaktı. 28 Eylül 1916 tarihinde bu antlaşmaya ek olarak yeni bir gizli antlaşma daha yapar: "Müşterek bir amacı gerçekleştirmek için bütün imkânları ile savaşan Osmanlı İmparatorluğu, düşmanlardan elde edilecek her türlü faydalardan kendi gayretleri, uğradıkları zararlar ve katlandıkları fedakârlıklar nispetinde pay almak hakkını haiz olacaksınız." Osmanlı Hükümeti resmen savaşa girerince ilk iş olarak Kapitülasyon antlaşmaları kaldırarak siyasette ve Ekonomide tam bağımsız ulusal bir siyaset izlemek için karalar alır ve Kapitülasyonları kaldırdığını ilan eder.1914 Eylülünden itibaren feshettiği Kapitülasyon Antlaşmaları uygulamadan kaldırır. Bu ulusal karara ilk karşı koyma Alman Büyükelçisi Vagenhayn tarafından gelir. Ama Almanya tanımamış olsa dahi bizim hükümetimiz kararını kararlılıkla yürütür. Sömürü düzenine karşı koyarız.Almanya 1916 Nisanından itibaren, Kapitülasyon Antlaşmalarının kaldırılışını yok sayan yeni antlaşmaları imzalatabilmek için yeni bir diplomasi yürütür. Alman diplomatlarının bu tip çalışmalarına karşı Maliyeden sorumlu bakanlı görevini yapan Cavit Bey ve Dışişlerinden Sorumlu Bakan Halil Beyler başarılı bir şekilde direnirler. Kapitülasyonların uygulanmasını önlemişlerdir. Cavit Beyin hatıralarında Alman Büyük Elçisi Meternih'in diplomatik istekleri karşısında nasıl direndikleri madde, madde yazılıdır. Cavit Beyin hatıratında görüldüğü gibi Alman Büyük Elçisi Meternih, gizli antlaşmayı teklif ederken kötü bir niyeti olmadığını şu sözleri ile telafi etmeye çalışır: "Osmanlılar biliyorlar ki biz başkaları gibi menatık-ı nüfuz peşinde koşmadığımız gibi Osmanlıların haysiyet ve istiklaline dokunacak bir mevki elde etmek istemiyoruz?" Meternih sözlerini bitirdikten sonra Cavit ve Halil Beyler, ondan şu istekte bulunurlar: "Düşman devletler, Kapitülasyonların kaldırılmasını kabul etmedikçe, Almanya da onlarla yapılan barış antlaşmasına imza atmasın." Meternih ve Alman Hükümeti temsilcileri bu Osmanlı isteğine karşı çıkmışlardır. Cavit Bey bu düşüncede biraz sıkıştırınca da 8 Ocak 1917 günü görüşmeleri İstanbul'da baskı alında yapamayız düşüncesi ile Berlin'de devam ettirelim diye tehditte dahi bulunurlar. Daha sonra Alman Hükümetinden gelen bir tel üzerine Almanların Kapitülasyonları kaldıran antlaşmaların imzası için ileri sürülen gizli anlaşmaların hazırlanmasında vazgeçerler ve toplantı dağılır.Alman temsilcilerinin bu tutumu karşısında Osmanlı Hükümeti bakanlar kurulu toplanır. Kurulda set tartışmalar yapılır. Fakat üyelerin ekserisi Cavit ve Halil Beylerin gösterdikleri direniş ve isteği gösteremeyerek "Düşmanlar Kapitülasyonların kalkmasına razı olmadıkça Almanya'nın barışa imza atmaması maddesi" kaldırılır. Hükümetin bu tutumu karşısında Alman ve Osmanlı temsilcileri tekrar bir araya gelerek 11 Ocak 1917 günü Gizli antlaşma ile beraber 10 tanede Osmanlı isteklerine göre Kapitülasyonlarla ilgili antlaşma imzalanır.Kapitülasyonlarla ilgili on antlaşma, eşitliğe dayanan genel hukuk kaidelerine uygun olarak yapılır. Kapitülasyonlar kaldırılır. Almanlarla yapılan gizli antlaşmanın hükümleri de şöyledir: 1-İki yüksek akit taraf, içlerinden biri Rusya, Fransa,İngiltere ve İtalya veya en az iki Balkan devletince saldırıya uğrarsa silahlı bütün kuvvetleri ile birlikte yardıma gitmeyi üstlenir. 2- Bu madde uygulamadan kaldırıldığı için yazılmamıştır. 3- Bu antlaşma gizli kalacaktır 4- Bu antlaşma tasdik edilecektir.11 Ocak 1917 tarihli gizli antlaşma; Almanların açık antlaşmalarla kaldırdıkları Kapitülasyonlar konusunda Almanya'nın Osmanlı Devletine hiç hak vermediğinin ve kapitülasyon kurallarının yürütüleceğinin ifadesidir.Osmanlı yöneticileri Almanlar karşısındaki diplomaside ezilirken bu konu ile ilgili yazılar da incelendiği zaman Türk Aydınlarında ve halkında Almanlara karşı duyulan sevgi ve güven kalkmıştır.