Dünkü yazımda şu notu düşmüştüm: Atatürk, İngilizler, Almanlar ve Fransızlar başta olmak üzere topraklarımızdaki kaynaklara ve madenlerimize Osmanlı devrinden beri çöreklenmiş tüm yabancıların imtiyazlarını ve işletme haklarını Lozan'ın imzalanmasından itibaren ödemelerini yaparak sonlandırmış; ecnebilere 'geriye dön marş marş' demiş, madenlerimizi millileştirmiştir.
Atatürk'ten sonraişbaşına gelen tüm Amerikancı, NATO'cu, Avrupa Birlikçi ve IMF'ci siyaset,bütün bu kaynak ve madenlerimizi maalesef yeniden yabancılara peşkeş çekmişler, çekiyorlar... Milleti de yalanlarla avutuyorlar.
BTP Genel Başkanı Prof. Dr.
Haydar Baş,milletin iradesi ve isteği olmadan yabancılara satılan 3 katrilyon dolarlık yeraltı kaynaklarımızı geri alıp devlet-millet ortaklığıyla işleteceğiz, dediğinden beri, Amerikancı ve AB'ci siyasiler 'Lozan'ın gizli maddeleri var, madenlerimiz orada verilmiş' türünden yalanları yayıyorlar.
İşte çağdaş mandacı siyaseti yalanlayan, bizzat Atatürk'ün, Lozan'dan sonra yaptığımadenciliğimizde millileştirme icraatlarından bazıları:
- 11 Kasım 1925 tarihinde madenlere ait ruhsat, imtiyaz ve harçlarla ilgili milli düzenlemeyi içeren başvekâlet kararı yayınlandı. (B.C.A -Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi-, F:030.18.01, Y:01.016.71.1).
- Alman Doyçe Bank'ın (Deutche Bank und Disconto Gesellschaft) elinde bulunan Ergani Bakırı T.A.Ş'ne ait 1.5 m ilyon lira itibarî değerindeki hisse senetleri, 3034 sayılı kanunla 850 bin liraya satın alınarak devletleştirildi, millileştirildi.
(Bkz: Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, Madenlerin Devletleştirilmesi, s. 33-44, Ankara Unv. Yay).
- Fransız sermayeli Ereğli şirketinin elinde bulunan Ereğli Kömür havzası madenlerinin yanı sıra; limanlar, Kozlu ve Kilimli demiryollarına ilişkin bütün haklar, menfaatler, emlâk, arazi, tesisat ve mevcutların tamamı, 3146 sayılı kanunla devralındı, Etibank'a devredilerek millileştirildi.
(Bkz: Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, Madenlerin Devletleştirilmesi, s. 33-44, Ankara Unv. Yay).
- Keçiborlu'daki kükürt madenini işleten Fransız-İtalyan sermayeli şirketin işletme hakkı, nizamnameye aykırılıktan feshedildi, Etibank'a devredilerek millileştirildi.
(Yıldırım Koç, Atatürk'ün Millileştirmeleri, s. 3, Ankara, 2000).
- Siemens'in iltizamla işlettiği Kuvarshan Bakır Madeni İşletmesi, vergi borcu sebebiyle Hazine'ye devredildi, millileştirildi.
(Yıldırım Koç, age, s. 4).
- 1926 yılında, maden imtiyazına sahip olup ta Nizamnameye uymayanların haklarının elinden alınması hakkında Danıştay kararı yayınlandı.
(B.C.A, F:030,10, Y:175.209.2)
- 1926 yılında çıkarılan bir yasa ile petrol arama ve işletme hakkı devlete verildi.
(Prof. Dr. Güner Ünalan, Türkiye Madenciliğinin Ekonomideki Yeri ve Önemli Maden Yataklarımız, s. 2, Ankara, 1989).
- 2189 sayılı yasa ile kurulan Petrol Arama ve İşletme İdaresi ile birlikte Altın Arama ve İşletme İdaresi; Türkiye dahilinde çıkacak petrol ve altın madeninin yanı sıra diğer madenleri aramak ve sonuçları elverişli olanları işletmek üzere İktisat Vekâletine bağlı olarak kuruldu.
(TBMM, Düstur, Üçüncü Tertip, c.14-1; MTA Enstitüsü Mecmuası,,S.2/34, s.248, Ankara, 1945).
- Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte Soma'da, 1927'de ise Amasya-Çeltek'te linyit üretimi, ardından Tavşanlı, Değirmisaz, Yerköy ve Gerenez linyit ocakları işletilmeye başlandı; 1938'de devletleştirildi. Etibank Garp Linyitleri Müessesesi oluştu.
(TKİ, Cumhuriyet'in 50. Yılında Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, Ankara, 1973, s.75; Yıldırım Koç, Atatürk'ün Millileştirmeleri, s. 2-10, Ankara, 2000).
- 14.6.1935 tarih ve 2804 sayılı yasa ile kurulan Maden Tetkik ve Arama Ensti-tüsü(MTA );Türkiye madenciliğinin ana kurumu olarak maden sahalarının aranması, işletmeye elverişli alanların bulunması, fenni ve jeolojik tetkiklerinin yapılması, maden sanayiinde çalışacak her derecedeki elemanların yetiştirilmesini sağlamak üzere kuruldu.
(Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Kanunu, Başvekâlet Neşriyat Müdürlüğü, Ankara, 1935).
- Madenciliğimizde yerli sermayenin kullanılmasını temin etmek üzere; 1927 yılında maden işletilmesi için gerekli sermayenin Türkiye İş Bankası tarafından verilmesine ilişkin kararname düzenlendi.
(B.C.A, F:030.18.01,Y:01.023.15.9).
- 14.6.1935 tarih ve 2805 sayılı yasa ile kurulan madenciliğimizin dev kurumu Etibank'ın maden cevherleri, madenî ham maddeler ile maden malzemesi almak, satmak ve bunların alım satımına vasıta olmak, maden imtiyazları ile ruhsatname hisselerini elde etmek veya üzerine almak gibi görevleri vardı.
- 1935 yılında Zonguldak'ta Antrasit Fabrikası tesis edildi. (Ulus, 11 Kanun-i Evvel, 1935, s.1).
- 1937 yılında Karabük'te, Karabük Demir Çelik Fabrikası'nın temeli atıldı, tesis iki yıl içinde tamamlanarak 1939'da işletme devreye girdi.
- 1937 yılında ilk defa demir madeni Divriği'de, MTA tarafından bulundu, işletmeye elverişli olması sebebiyle tesisler inşa edildi. 1939 yılında, Divriği Demir Madenleri İşletmesi kurularak işletme faaliyetlerine başlandı.
(Ahmet Kartal Kanat, Cumhuriyet Döneminde Madenciliğimizin Gelişimi ve Türkiye Madencilik Politikası, Jeoloji Mühendisleri Odası Dergisi, , S.38, s. 51, Ankara, 1991)
Artvin-Murgul'da bakır, Elazığ-Maden İlçesi Guleman köyünde krom madenlerimiz, Atatürk devrinde Etibank'a devredilerek millileştirilen kaynaklarımızdır.
(Yıldırım Koç, Atatürk'ün Millileştirmeleri, s. 2-10, Ankara, 2000).
Madenciliğimizdeki bu millileştirme uygulamaları gösteriyor ki; kapitülasyonların kaldırıldığı Lozan'ın esası, ülkemizdeki tüm kaynakların ve madenlerimizin Türk milletine ait olduğudur. Atatürk bunu hayata geçirmiştir.
Atatürk'ten sonra gelenler ise Lozan'ı değil, maalesef Sevr'i hayata geçirerek kaynak ve madenlerimizi ecnebilere peşkeş çektiler. Kılıf olarak da "Lozan'da gizli madde var" yalanını uyduruyorlar.
Prof. Dr. Baş,
Milli Ekonomi Modeli ile Atatürk döneminin milli uygulamalarını yeniden hayata geçirerek; milletimizi, 3 katrilyon dolarlık kendi madenlerinin yeniden sahibi yapacaktır.
