Türkiye’nin atık ithalatı 20 yılda 26 kat arttı

Türkiye'nin hurda ve atık ithalatı artmaya devam ediyor. Ticaret Bakanlığı'nın açıkladığı resmi verilere göre Türkiye'nin hurda ve atık ithalatı 2001'deki yaklaşık 543 milyon dolar seviyesinden 2021'de 14 milyar dolara ulaştı. Buna göre son 20 yılda bu alandaki ithalatta yaklaşık 26 kat artış yaşandı. Resmi veriler, 2001 ve öncesinde milyon dolarlarla ölçülen atık ithalatının 2002 yılından itibaren milyar dolarlı seviyelere ulaştığını gösteriyor. Bu yılın ilk altı ayında ise 6.8 milyar dolarlık hurda ve atık ithalatı yapılmış durumda. Resmi yönetmeliklere göre ithalatı serbest olan atıklar arasında kurşun-asitli akümülatörler, galvanizli matlar, PET'ler, etilen-stiren polimerler, atık alüminyum oksit, bakır, çinko, çelik ve nikel bataryalar bulunuyor.

Avrupa'dan atık ithalatı 196 kat arttı

Uzmanlara göre Avrupa, Türkiye'ye gönderdiği atıkları kendi standartları, kendi normları içerisinde değerlendiremiyor. Temel problem buradan kaynaklanıyor.  Mesela başta plastik, metal, kâğıt ve cam gibi atıkların ancak yüzde 10'unu geri dönüştürebilen İngiltere, kalan atıkların yüzde 90'ını ise ihraç ediyor. 4 yıl kadar önce Çin, Malezya, Tayland gibi ülkelerin atık ithalatını yasaklamasıyla Avrupa'nın bir çıkmaza girdiğini ve bu noktada Türkiye'yi bir kurtarıcı olarak gördüğünü ifade eden uzmanların verdiği bilgilere göre 2004-2020 yılları arasında Türkiye'ye Avrupa'dan atık ithalatının 196 kat arttı. Türkiye'nin atık ithalatındaki artışın iki temel nedenden kaynaklandığına vurgu yapan uzmanlar, bunların çevresel hassasiyetin düşük olması ve ucuz iş gücü maliyeti olduğuna dikkat çekiyor. Bu durum ülkemizde işlenen atıklarla ilgili standartların Avrupa Birliği (AB) standartlarına yükseltilmesi halinde Türkiye'ye atık gelmesinin mümkün olmadığını gösteriyor. AB üyeliği hedeflerine bağlılıklarını her fırsatta dile getirmeyi görev addeden mevcut hükümetin atık işlenmesi konusundaki standartları AB seviyesine yükseltmek için neden beklediği ise cevap bekleyen sorulardan yalnızca bir tanesi.

Denetleme çok zayıf

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, gelen hurda metal, plastik ve tehlikeli kimyasallar içeren atıkların sanayide hammadde olarak değerlendirildiği ve ekonomiye katkı sağladığını savunuyor.  Ancak hurda ve atıkların sanayide kullanımının yönetmeliklere uygun yapılıp yapılmadığı konusunda da soru işaretleri var. Uzmanlara göre atıkların kullanılma ve bertaraf edilme sürecinde büyük bir denetim açığı var. Çünkü denetlemeyi yapan görevliler ücretlerini denetledikleri şirketten alıyorlar. Bu durum da denetleme konusunda büyük bir zafiyet oluşturuyor. Yönetmelikler gereği hurda tesislerinin TAEK lisanslı radyasyon ölçüm cihazı bulundurması gerektiğini de hatırlatan uzmanlar bu ölçüm cihazlarının çoğunun da kutusunda hiç açılmadan bekletildiğini veya gerektiği gibi kullanılmadığını ifade ediyor.