Analiz

Kuzey Irak'ı tanımayan işgal güçleri ABD ve İngiltere, aslında bir ateş çemberinin içine giriyor. Kuzey Irak'ta gözde olan iki önemli güç var: Barzani'nin Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Talabani'nin Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB). Bunun dışında 80 dolayında örgüt ve parti bölgede faaliyet gösteriyor. Bir bölümü Kürt milliyetçisi, bir bölümü İslami eğilimli, bir bölümü İran yanlısı, bir bölümü İngilizler ve Amerikalılar tarafından kurduruldu, bir bölümü de Suudi Arabistan'dan destek görüyor.

Birinci Körfez Savaşı'ndan sonra bölgedeki güç mücadelesini KDP ve KYB elinde tutuyor. Diğer parti ve örgütler ayakta durabilmek için ya KYB'ye, ya da KDP'ye yaslanıyorlar. Bunların dışında pek çok sayıda aşiret de bölgede etkin. Hatta kendi aşiretleri için parti kuranlar bile var...

Aşiret dengesi önemli

Washington ile Ankara arasında gerginliğe neden olan Kuzey Irak, savaşın en kritik bölgelerinden biri. Bölgeyi elinde tutan KDP ve KYB güçleri Amerika'nın yanında yer alsalar bile bölgenin aşiret dengeleriyle siyasal ve etnik coğrafyası dağınıklık gösteriyor.

Ancak bölgede en dikkati çeken yapılanma 80 dolayındaki örgüt ve partinin hala faal olarak yaşamlarını sürdürmeleri. Bu partiler ve örgütler arasında sağlıklı bir dayanışma olmadığı gibi, pek çoğu ya bölge ülkelerinin siyasal akımlarını destekliyorlar ya da bir bölümü dışarıdan yönetiliyor. Kimin kimden yana olduğu, kimi desteklediği, hangi amaçlar için mücadele ettiği ise anlaşılamıyor.

KDP ve KYB

Kuzey Irak'ın en güçlü iki partisinden biri Mesud Barzani'nin liderliği yaptığı kısa adı KDP olan Kürdistan Demokratik Partisi. Erbil ve çevresinde etkili olan KDP'nin elinde 60 bin kişilik bir güç var ve bugün Amerika'nın yanında mücadele ediyor. Barzani, I. Körfez Savaşı'nın ardından Türkiye ile iyi ilişkiler kurmuş, dönemin yöneticileri sayesinde ayakta durmayı başarabilmişti. Barzani, kırmızı Türk pasaportu taşıyor.

Kuzey Irak'ta kurulu partilerden ikincisi ise Kürdistan Yurtseverler Birliği. Liderliğini Celal Talabani yapıyor ve ellerinde 40 bin kişiye yakın Peşmerge gücü olduğu sanılıyor. Süleymaniye'de örgütlü olan Talabani, Barzani ile birlikte ortak hareket ederek Saddam'ın devrilmesi için Anglo-Amerikan güçlerine destek veriyor.

Aşiret ve örgütler

Kuzey Irak'ta coğrafi özellikleri nedeniyle de PKK-KADEK gibi örgütler de barınıyor. Elebaşı Apo'nun yakalanmasının ardından Kuzey Irak'ı kendilerine üs seçen PKK'lıların sayısının 4 ya da 5 bin kişi olduğu tahmin ediliyor. Bölgedeki bu güçlerin yanı sıra, asıl önemli olan, Kuzey Irak'ın tam bir aşiret ve örgüt yuvası olması. Cabbariler, Zebariler, Berzanciler, Feyliler başta gelen aşiretler... Bu aşiretlerin kimi desteklediği, kimden yana tavır koyacağı konusunda sağlıklık bir yorum yapılamıyor. Nedeni, genelde güçlüden yana olmaları. Bir bölümü ise KDP'yi ya da KYB'yi destekliyor.

Kuzey Irak'ta faaliyet gösteren örgüt ve parti sayısı ise 80 dolayında. Her türden partiye rastlamak mümkün. Aralarında Marksist görüşü savunanların yanı sıra, İslam'a sıkı sıkıya bağlı olanlar da var. Bu nedenle, koalisyon güçlerinin bölgede Saddam'a yönelik kuvvetli bir saldırı başlatılması durumunda, bu örgüt ve aşiretlerin ne ölçüde destek sağlayacaklarını kestirmek güç... Savaşın seyrinin değişmesi durumunda, bazı aşiret ve örgütlerin hemen taktik değiştirebilecekleri de değerlendiriliyor. Örneğin, İran yanlısı örgütler var ve bilindiği gibi Amerika'nın en büyük düşmanlarından biri İran. İran tarafından kendilerince desteklenen örgütlere destek sağlanma ihtimali de bulunuyor.

Bölgenin etnik yapısı

Kuzey Irak'ı oluşturan Duhok, Erbil ve Süleymaniye'nin toplam nüfusu yaklaşık 3,5 milyon. KDP'nin kontrolündeki Erbil'de köy ve kasabalar dahil toplam 1 milyon 118 bin kişi yaşıyor. Talabani'nin denetimi altındaki Süleymaniye'nin nüfusu ise 1 milyon 419 bin. Türkiye sınırına daha yakın olan Duhok'ta yaşayanların sayısı da 745 bin.

Erbil merkezli Türkmenlerin sayısının da Saddam'ın kontrolü altındakilerle birlikte 3,5 milyon kişi. Bölgede Kürtler ve Türkmenlerin yanı sıra az sayıda da olsa Süryaniler, Ermeniler, Yezidiler ve Feyliler var.

Kürtler, Türkmenler ve Feyliler Müslüman; Süryani ve Ermeniler Hristiyan... Yezidiler ise şeytana tapıyorlar. Müslümanların bir bölümü Sünni, bir bölümü ise Şii. Kürtler arasında 5 bin Yahudi de bulunuyor.

Türkmenlerin

yaşadığı bölgeler

Türkmenlerin yaşadıkları bölge ise kuzeyde Telafer'den başlıyor, Musul, Erbil, Altunköprü, Kerkük ve Bağdat'ın güney batısındaki Mendeli kasabasına kadar uzanıyor. Türkmenler birçok bölgede ya Arap ya da Kürt topluluklara karışmış olarak yaşıyorlar. Ağırlıklı olarak yaşadıkları yerler Musul, Kerkük, Erbil ve Süleymaniye.

Bölgedeki örgütler

Ensar El İslam: Kökeni belirsiz. İran'ın desteklediği bir örgüt olarak biliniyor. ABD ve yabancı güçlerin düşmanı. Celal Talabani ve Mesud Barzani güçlerine karşı da savaşıyor. Şu anda 2 bin kişilik silahlı bir gücü var. Bölgenin Talibanı olarak değerlendiriliyor.

KADEK: PKK'nın elebaşı Öcalan'ın yakalanmasından adını KADEK olarak değiştirdi. Ana mekanları Talabani'nin kontrolü altında bulunan Süleymaniye yakınlarındaki Kandil Dağı. Beş bin dolayında teröriste sahip.

Irak Ulusal Kongresi: ABD tarafından Saddam'a karşı kurduruldu. Ürdün'de banka batıran Ahmet Çelebi'nin liderliğini yaptığı örgüt Londra'dan yönetiliyor.

Hizb-ül Muhafazin El Kürdistan: Kürdistan Muhafazakar Partisi. Bir şura tarafından yönetiliyor, içinde Asuriler, Araplar, Kürtler, Yezidiler ve Türkmenler var.

Kürdistan Demokratik Milliyetçi Partisi: PKK-KADEK'in yan organı. Süleymaniye'de kurulu.

Kürdistan Emekçiler Partisi: Marksist bir parti.

Kürdistan Demokratik Sosyalist Partisi: Suriye ve İran bağlantılı.

Hizb-ül Emel El İstiklali El Kürdistan: Marksist çizgide, PKK ile işbirliği yapıyor.

Kürdistan Demokratik Sosyalist Partisi: (Aynı isimde ikinci bir parti) Arap milliyetçisi. İran'a yakın.

Hizb-ül Rizgari Kürdistan: KDP'nin kurduğu bir parti.

Muazamnat El Tabaka El Hadiha El Kürdistaniye: Celal Talabani yanlısı, Marksist.

İtaat Kavmi Kürdistan: PKK ile bağlantılı.

İttihat Kavmi Kürdistan: Aynı isimde ikinci parti. KDP tarafından kurduruldu. Bu iki parti arasında anlaşmazlık ve çatışma var.

Hizbullah Devrimci Kürdistan: Mesud Barzani'nin amcası Ethem Barzani tarafından yönetiliyor. İran'la ilişkileri sağlıyor.

Rabıtatül Kürdistan: Suudi Arabistan tarafından kurdurulan bir parti. Para kaynakları Suudi Arabistan.

El Meclis-i Ali İslami El İraki: Iraklı Şii muhaliflerinin partisi. İran tarafından destekleniyor. KYB ile ilişkili.

Tecemmü El Vatani El İraki: Cuburi aşiretinin partisi.

Irak İslam Partisi: Arapları temsil eden bir parti.

Asuri Demokratik Hareketi: Hristiyan Asurilerin örgütü. ABD'ye yakın.

Hizb-i Suri El Umareli El Irak: Komünist çizgide.