*Bir ülke böyle bölünür' Ukrayna dersi...

Tartışmalı devlet başkanlığı seçimleri öncesinde sakin bir ülke olan Ukrayna; ABD, AB ve Rusya arasında süren nüfuz mücadelesi sonucunda etnik, dini ve dilsel fay hatları boyunca 'bölünmenin' eşiğine geldi. Ukrayna, Türkiye için 'ciddi bir ders' konumunda...

603 bin kilometrekarelik yüzölçümü ve 52 milyonluk nüfusuyla Türkiye'nin ardından Avrupa'nın ikinci büyük ülkesi olan Ukrayna (Rusya hariç), 21 Kasım'daki devlet başkanlığı seçimleri öncesine kadar sessiz sakin bir ülkeydi. Ukkrayna ile ilgili "Bu ülke bir gün bölünebilir" şeklinde senaryo bile yoktu. Ancak 21 Kasım'daki devlet başkanlığı seçimleri sonrasında, Ukrayna bir anda bölünmenin eşiğine geldi.

Batı medyası şimdiden Ukrayna'nın bölünebileceğini tartışıyor. Ülkede yaşayan 150 bin Macar azınlık ile az sayıdaki Yunan azınlık bile tartışma konusu oldu. Bu sorunların yanı sıra, ülkenin doğusunda yaşayan ve nüfusun yüzde 17'sini oluşturan Ruslar ve bölgeler arasındaki etnik, dilsel ve dini farklılıkların da Ukrayna'yı bölünmenin eşiğine getirebileceği söyleniyor. Sonuçta oynanan oyun Türkiye'dekini andırıyor.

İşte bölünme senaryolarının altyapısını oluşturan farklar

Ukrayna'nın doğusu ve batısı arasında gerçek kültürel farklılıklar var.

Ülkenin batısı, büyük oranda Ukraynaca konuşuyor, doğudaysa konuşulan dil Rusça. Ukrayna Ortodoks bir ülke, ancak batıdaki üç bölgede önemli bir Yunan Katolik azınlığı var. Ukrayna bağımsızlığını kazanmasından bu yana üniter bir devlet olarak gelişti. Peki şimdi neden ülkenin dağılmasından ya da bölünmesinden bahsediliyor? Bu sorunun cevabı, seçim kampanyasında siyasi ittifakların nasıl oluştuğunda saklı gibi görünüyor. Öncelikle, "Donetsk klanı" olarak adlandırılan grup, güçlü işadamları ve önde gelen politikacılardan oluşuyor. Muhalefet lideri Viktor Yuşçenko'nun Cumhurbaşkanı olmasıyla, geçmişte elde ettikleri güç ve ayrıcalıklarını kaybetmek tehlikesiyle karşı karşıyalar. İkinci olarak, en güçlü siyasî partilerden Bölgeler Partisi, Başbakan Viktor Yanukoviç'i destekledi. Parti, ülkenin doğusunun daha büyük ekonomik kontrole sahip olmasını savunuyor. Buna karşılık, bölünmeyi engelleyici faktörler de küçümsenmemeli. Cumhurbaşkanı Leonid Kuçma'nın memleketi ve doğunun önde gelen bölgelerinden Dnipropetrovsk'un valisi otonomi karşıtı sert açıklamalar yaptı. Bölünme durumunda doğunun başkenti olaması öngörülen Karkiv kenti meclisi de otonomi önerisini reddetti. Ülkenin orta bölgelerinde, otonominin sözü bile edilmiyor.

Ve son olarak Kiev yönetimi tarafndan, otonomi elde etmesinin ciddi sorunlara neden olabileceği düşünülen Kırım, bu tartışmalara hiç girmemeyi tercih etti.

Ukrayna'nın Avrupa

için önemi nedir?

Ülke, jeopolitik anlamda Avrupa'nın doğusu ile batısı arasında bir fay hattı oluşturuyor. 52 milyon nüfusu olan Ukrayna, tarihi olarak Rus devletinin köklerinin dayandığı yer. Etnik Ruslar, ülke nüfusunun yüzde 17'sini oluşturuyor. Ukrayna ayrıca Nato'nun barış faaliyetlerinde aktif rol alırken bir yandan da AB üyeliğinin stratejik anlamda hedefleri olduğunu dile getirdi.

Ukrayna'nın çok boyutlu bölünmüşlüğünün coğrafi anlamda en açık göstergesi başkent Kiev'in ortasından akan, daha sonra güney doğuya doğru kıvrılıp, sonunda Karadeniz'e boşalan Dinyeper ırmağı.

Tarihsel olarak Dinyeper, ülkenin batısı ile doğusunu belirleyen sınır olageldi. Ukraynalıların ifadesiyle ırmağın batısı 'Sağ Yaka', doğusu ise 'Sol Yaka'dır. Kabaca söylemek gerekirse Sol Yaka'nın büyük kısmına, en azından büyük yerleşim merkezlerine hakim olan dil, Rusça.

Sağ Yaka'da ise, Ukraynaca.

Sol Yaka'da nüfusa hakim olan din, Ortodoksluk. Öte yandan Sağ Yaka'da ise hem Ortodoks hem de Uniate Kilisesi'nin mensupları var.

Uniate Kilisesi, Ortodoksluk dininin ritüellerini yerine getiren ama aynı zamanda Papa'ya da bağlı kalan bir kilise. Bu kilisenin meydana çıkışı, 16'ıncı yüzyılda Ukrayna aristokrasisinin Katolik Polonya'nın etkisi altında kaldığı döneme rastlar.

Günümüzde birinin yüzü Moskova'ya diğerinin Avrupa Birliği'ne dönük olan iki ayrı kesim, bu bölünmüşlüğün mirası. Ancak bu ayrım her zaman için bu kadar açık ve net değil. Yanukoviç iktidara geldikten sonra Ukraynaca öğrenmeye karar verdi. Son seçimlerde Sol Yaka'nın kuzeyinde kimi bölgelerin oyları Yuşçenko'ya giderken, Sağ Yaka'nın güney eteklerinde ise sandıklardan Yanukoviç çıktı.

Ukrayna'nın orta bölgelerinde ise, Amerikan seçimlerinde Demokrat ve Cumhuriyetçi Parti arasında gidip gelen Ohio ya da Florida misali, karışık eğilimli bir tabloyla karşılaşıyoruz.