Çizgilere yansıyan medeniyet

Geleneksel süsleme sanatlarına en büyük katkılardan biri de çinicilik sahasında olmuştur. İslam dininin etkisi altında gelişme gösteren çini sanatı ilk defa Türklerin meydana getirdiği eserlerde görülmüştür Türk İslam süsleme sanatlarından birisi de şüphesiz çiniciliktir. Selçuklularda büyük gelişme gösteren tuğla süsleme, Anadolu'da yerini taş süslemeye bırakmıştır. Mimari eserlerin dışını süsleyen taş işçiliğinin çeşitli motifleri, eserlerin içinde süratli bir gelişme gösteren çini ile yapılarak mekânı renklendirmiştir. İlk örneklerde tuğladan taşa geçişte görülen yumuşak akış, çini süslemeden önce tuğla ve sırlı tuğla süslemenin kullanılması ile kuvvetlenir. İlk eserlerde tuğla süsleme hâkim olmuş fakat kısa bir zamanda sırlı tuğlaların ve çininin katılması ile renklenmiştir. Türk Selçuklu devri çini teknikleri cami, medrese, türbe gibi dinî eserlerin yanında sarayları da süslemekte kullanılmıştır. Konya'da 1160 tarihli Alâeddin Köşkü'nde bulunan çiniler, bu döneme ait en önemli örneklerden biri olup, insan figürlerinin kullanılmış olması bakımından da özgünlük taşımaktadırlar.

Türkiye Selçukluları'nın levha halindeki çinileri arasında en çok rastlanan eser Kubadabad (Kûbad-Âbad) Sarayı'dır. Konya'nın Beyşehir ilçesinde, Beyşehir Gölü'nün güneybatısında ünlü Selçuklu saray ve küllîyesidir. Alâeddin Keykûbat tarafından (1266-1236) yaptırılmıştır. Kazılarda ortaya çıkarılan zengin alçı ve çini süslemeler özellikle figürlü oluşları ile dikkati çeker. Alçı süslemelerde insan ve hayvan figürleri işlenmiştir. Taht eyvanının ve odaların duvarlarını kaplayan çiniler, çevredeki fırınlarda sır altı ve sır üstü teknikleri ile yapılmıştır. Yıldız biçimindeki beyaz, firuze ve patlıcan moru renkli çinilerle av eğlenceleri, bağdaş kurmuş oturan sultan ve sarayın önde gelenleri, bitki motifleri ve çeşitli hayvan figürleri (kartal, tavus kuşları, av hayvanları) çok başarılı bir üslûpla işlenmiştir. Çinilerin çoğunda perdah tekniği görülür. Sarayın alçı ve çini süslemeleri Konya'daki Karatay çini eserler müzesinde sergilenmektedir. Selçuklu dönemi önemli şaheser ürünler şunlardır: Konya Alâeddin Camii: (Mozaik çinili mihrabı ve kubbesi)

Konya Sırçalı Medrese: (Orta Anadolu'da çiniye sırça denilirdi.) Avluya açılan giriş eyvanı tamamen çini kaplıdır. Konya Karatay Medresesi: Medresenin içi tamamen firuze, lâcivert, mor renkte mozaik tekniğinde yapılmış çinilerle süslüdür.

Konya İnce Minareli Medrese: Medreseye adını veren minare, taştan bir kaide üzerinde yükselir. Kaidenin üstünde mavi sırlı tuğlalarla süslü küp kısmı vardır. Bu kısımdan sonra tuğladan yapılmış çokgen bir bilezikte minare gövdesi yükselir. Gövde dilimleri sırlı tuğla dekorludur.

Sivas Gök Medrese: Sırlı tuğla ve mozaik çini dekorlu minareleri ile, taç kapısındaki taş, tuğla ve çininin cephe süslemesinde birleşmesinin başarılı örneklerinden biridir. Sivas Çifte Minareli Medrese: Giriş eyvanı ve minareleri sırlı tuğla ve mozaik çini dekorludur. Beylikler Dönemi, Anadolu Selçuklu eserlerinin teknik, renk ve süsleme açısından devamıdır. Selçuk İsa Bey Camiî: Mihrap önüne rastlayan güney kubbesinde, kasnak altındaki üçgen pandantiflerde kahverengi, firuze, koyu mavi renkli mozaik çini süslemeler vardır.