Çocuğa olumlu özelliklerin kazandırılması

n Dr. Ali Algın KÖŞKDERE

Çocuk yetiştirmede amaç, sağlıklı bir kişilik oluşturmaktır. Kişilik bir insanyn duygu ve davranış özelliklerinin bileşimi olarak tanımlanabilir. Kişiliğin temelleri ilk 5-6 yıl içinde atılır. Her çocuk eninde sonunda kendine özgü bir kişilik geliştirir.

Çocuk, iletişim kurulduğu andan itibaren kendi özgürlük sınırlarından haberdar edilmeli ve yemek yeme, tuvalet alışkanlığı, belirli saatte uyku uyuma gibi bazı temel alışkanlıklarla, kuralları okul öncesi dönemde benimsemelidir.

Çocuk kendi yararına olan ve karşı çıkılmayan tepkilerini tekrarlama eğilimi gösterir. Kendisine kolay gelen ve amacına ulaştıran tutum ve davranışları benimser. Ancak değişik tepkilerden hangisinin daha iyi sonuç verdiğini deneme ve yanılmalarla bulacaktır.

Çocuk davranışlarının çelişkilerle dolu olması ve değişkenliği bu sürekli arayış ve denemelerden ileri gelir.

Sorumluluk duygusunun oluşumunda çocuğa verilen otonomi fırsatlarıyla, onu davranışlarının sonuçlarıyla başbaşa bırakma yolunu seçmek büyük önem taşır. Bunun için öncelikle çocuğa küçük yaştan itibaren, yaşına, yeteneğine ve cinsiyetine uygun görevler vererek güven duygusunun pekiştirilmesine çalışılmalıdır. Örneğin kız çocuklar için örgü örmek, yemek masası hazırlamak, erkek çocuksa alışverişe göndermek, babaya yardımcı olmak, ardından da başarısını sözlü olarak ödüllendirmek bu alışkanlığın yerleşmesini sağlamak açısından büyük önem taşır.

TEMEL ALIŞKANLIKLAR

Çocuğa sorumluluk bilinci aşılanırken öncelikle bazı kurallara uyması ve ilk temel alışkanlıkları kazanması gerekir. Sözgelimi; okul öncesi dönemde kendi başına yemeği başaramayan, kendi yatağında uyuma alışkanlığı yerleşmeyen, oyuncaklarını toplamayı öğrenmeyen bir çocukta okula başladığında verilen ödevi alıp evde yapma sorumluluğu kolay kolay gelişmez.

Her çocuğun yapısının ve eğilimlerinin değişik olduğunu göz önünde tutan anne ve babalar, çocuğu belli bir kalıba sokmaya uğraşmazlar. Çocuğun yetiştirilmesi herşeyden önce temel ruhsal gereksinimlerinin karşılanmasına bağlıdır. Bunlar 3 ana başlık altında toplanır: Sevgi, disiplin ve özgürlük. Disiplin "öğretici, düzenli davranış ve yetkinlik kazandırıcı yetiştirme" demektir. Çocuk yetiştirmeyi, bir dizi kurallar ve yöntemler olarak düşünmek de yanılmalara neden olur. Çocuğun kişiliği, kendisine örnek aldığı erişkinlerle kurduğu sürekli ilişkilerden çıkan bir sonuçtur. Bu nedenle sonucu, yöntemler ve tutumlardan önce, örnek alınan yetişkinlerin kişilikleri belirler.

Doğaldır ki kuralları öğretmek ve çocuğu bir düzene sokmak yetmez. Çocuk denetim altında değilken de öğrendiklerini uygulayabilmelidir. Tek başına kaldığında da kurallara uyuyor, davranışını kendi düzenleyebiliyorsa yetiştirme başarılı olmuş sayılır.

*Katı kurallar, insanlarda kaçamak yapmak ve boşluktan yararlanmak eğilimi doğurur. Denetim gevşeyince de kurulduğu sanılan düzen dağılıverir.

*Öfkelenmek, kızmak, olumsuz duyguları açıklamak, ana-babaların hakkı olduğu kadar, çocukların da hakkıdır. Tutacağımız yol, duyguları bastırmak, gücümüze güvenerek çocuğu susturmak olmamalıdır. Duyguların nasıl açığa vurulacağını, öfkenin nasıl dizginleneceğini çocuk bizden öğrenecektir.

ÇOCU?UN ALIŞKANLIKLARI

NASIL DÜZENLENİR?

Uyku vücudun gelişme döneminde ihtiyacı olan birşeydir. Bu ihtiyaç organizma tarafından ayarlanır. Yenidoğan döneminde 16 saat kadardır. Bunun yarısı gece, yarısı gündüz uykusudur. 3. aydan sonra 15 (sabah 5-akşam10, üç parçada) 6. ayda 14 saat (Akşam 11-sabah 3 saat-iki parçada), daha sonrada 18 aylığa kadar gece uyanmadan 12 saat olur. Bu dönemde anne sütü veren anne her emzirmeden sonra bebeğin memeyi kendiliğinden bıraktığı fakat bazı zamanlarda uyumadığını fark eder.

Karnını doyuran çocuğun uyumadığı bu dönemde onu zorla hatta bazen sallayarak veya sessiz ve karanlık bir ortamda tutarak uyutmak yerine, aksine gazını çıkarttıktan sonra onunla konuşmak, ilgilenmek, hoşlandığı şeyleri yaparak onu oyalamak onu sevmek demektir. Bebek acıkma belirtisi göstermeden uyandığı zaman hemen meme veya mama verilmemelidir. İlk dönemlerde çocuk geceleri sık uyanır. Eğer rahat olunursa, hemen çocuğun yanına gidilmezse bir süre sonra tek başına uyumayı öğrenir. Sıkıntı ve tedirginlikle yaklaşılırsa çocuk bunu fark eder ve sık sık uyanır. Bir süre sonra bu durum hoşuna gitmeye başlar ve annesi gelmeden uyuyamaz. Bir yaşına kadar çocuk gündüz uyumak ister. Bu süre bazen yarım saat bile olabilir. Kısa uyku dönemlerinden sonra bebek acıkıncaya kadar ilgi ister. Bu dönemler onun etrafını tanıması ve öğrenmesi için gerekli olan zamandır. Bebeğe gündüz gösterilen ilgi böyle olursa bu dönemde gece uyku süresi hiç uyumadan 10-12 saate çıkar.

Yarın: Çocukta uyku ve gelişme