Dünya savaşı döneminde vurgunculuk

Savaş öncesinde ve savaş sonrasında başata İstanbul olmak üzere ticaret, İthalat ve ihracat alanlarında bazı değişik usuller ve önlemler uygular. Bu uygulamaların çok çeşitli nedenleri olmasına rağmen İttihat Terakki Hükümetince en önemli neden şudur: Osmanlı ülkesinde ticaret ve zanaat daha çok gayri Müslimlerin elinde idi. Yeni Hükümet iktidar olunca Türklerin de ticaretle uğraşmasını sağlamak için gerek eğitim ve gerekse ticaret alanlarında bazı girişimlerde bulunur. Hatta ithalat ve ihracat işlerinde ayrıcalıklı davranarak ihalelerin Türk Tüccarların üzerinde kalmasını sağlıyorlardı. Savaş döneminde ise bu tip uygulamalar daha da çok uygulanır hale gelir. Bu uygulamaların sonucunda hayat daha pahalılaşır. Rüşvet iltimas gibi gayri ahlaki davranışlar gelişir. Sonuçta "SAVAŞ ZENGİNLERİ"" bir halk gurubunun varlığı toplumda hissedilir hale gelir. Durumdan gayrimemnun olan halk şikayetçi şikayetlere başlayınca Dahiliye ve Maliye nazırlığı görevlerini Yürüten Talat Paşa""bu tip olaylar her yerde var diyerek geçiştirmek istedi. Fakat bu davranışlar toplumda büyük huzursuzlukların gelişmesine neden olur.Batılı demokrasilerde, fertlerin demokratik hakları kanunlarlakorunduğu için herhangi bir iktidar partisinin bir bakanı bu şekilde ayırma ve korumalarda bulunamaz. İhalelerde bu tip koruma ve ayırımlar daha çok otokratik ve teokratik yönetimlerde uygulanan kurallardandır. İttihat Terakki iktidarı ile ilk kez demokratik bir yönetime geçilen Osmanlı Devletinde, kişilerin ferdi haklarını koruyan kanunlar yeterince çıkarılamadığı için ihalelerde bu tip ayırma ve korumalar yapılabiliyordu. Artan hayat pahalılığı karşısında halktan şikâyetler gelince görevli bakan "savaş döneminde bu tip olaylar her yerde vardır" diyerek geçiştirmeye çalışır. Bunun sonuncunda da ihtikâr ve vurgunculuk daha da açık bir şekilde yapılır hale gelir. Tarihimizden gelen ahlaki değerler ve dini kurallarımız dahi bu tip davranışları önleyemez olmuştu. Çünkü para hırsı sahtekârların ar damarını yırtmıştı. Ayrıca hileli ve meşru olmayan büyük kazanç ve vurgun yapan suçlular içinde yeni mahkemeler ve kanunlar çıkarılmadığı için, yine gelirlere göre de vergi cezalarımız olmadığı için vurguncular çok rahat çalışmaktaydı. Halk arasında, bu savaş zenginleri olan vurguncular ile ilgili söylentiler İttihat Terakki Hükümetini çok huzursuz ediyordu. Yapılan uyarılara da gerekli cevap verilemeyince mebuslar arasında büyük gerginlik ve huzursuzluklara neden oluyordu. Hatta İttihat terakki önderleri arasında dahi büyük gerginliklerin çıkmasına neden oluyordu. Bu vurguncuların davranışlarına tahammül edemeyen Enver Paşa, bu olayları önlemek için yönetimi kendi kontrolüne almayı dahi düşünür. Cemal Paşa'da ulema ve cemaat şeyhleri ile işbirliği yaparak yönetimi ele geçirmeyi düşünür. İstanbul Basını da bu dönemde vurgunculara karşı ağır tenkit ve eleştiriler yerine yol göstericilik davranışları ile öğütler vermekle meşgul olur. Şöyle ki: Basın savaş döneminde siyasi ve ekonomik bakımdan sansürle baskılandığı için 13 Ağustos 1917 günü Yunus Nadi Bey, Tasvir-i Efkâr gazetesinde YENİ ZENGİNLER MESELESİ başlıklı makalesinde şu düşünceleri yazar "Vakıa içimizdeki bu yeni zenginleri hayat-ı iktisadiye de dahi vucub-u hâkimiyeti(egemenliği) muhtelifünfih(tartışma konusu) olmayan unsur-u aslinin (Yani Türklerin) saha-i ticarette ilerlemeğe başladığına delil addedenler de bulunuyor. Fakat bizim fikrimizce böyle düşünenler külliyen hata ediyor? Bunlar bir Averof olamazlar, güya kumarda para kazanıyorlar, der? Bu gibi zenginlerin zuhuru, bizde Balkan harbinden sonra başlamış olan ve harb-i umumi ile tevakkufa uğrayan faaliyet-i ticariye, bazılarının zannı gibi yeniden ihya etmemiş, bilakis bu adamlar namuskarena ticareti ifna(yok etme) suretiyle inkişaf-i iktisadiyemize pek müessir darbeler vurmuş ve bu suretle mevcudiyetleri memleket içinde hakiki bir dert, bir ceriha(yara) hükmünü almıştır."