Hasan-ı Basri
Ömrünün son yılları hastalık ile geçti. Ölüm döşeğindeyken devamlı; "Biz Allah'ın kuluyuz ve (öldükten sonra) yine O'na döneceğiz, derler" mealindeki ayet-i kerimeyi okumuştur. Vefat etmeden önce şöyle buyurmuştur: "İnsanoğlu sıhhatli günlerinde ve hasta olduğu günlerde faydalı şeyler yapmış olsa (ömrünü iyi değerlendirse) ne iyi olur" bundan sonra da vasiyetini şöyle yazdırmıştır: "Hasan ibni Ebi'l-Hasan şehadet eder ki: Allah-ü Teala'dan başka ilah yoktur. Muhammed sallahlahü aleyhi ve sellem O'nun Resulüdür" dedikten sonra Muaz bin Cebel'den (radıyallahü anh) şu hadis-i şerifi rivayet etti: "Bir kimse ölüm anında sıdk ile kelime-i şehadet getirerek ölürse Cennet'e girer."
Evinde, yapraklı hurma dallarından dokunmuş bir divandan başka bir şey bulunmayan Hasan-ı Basri hazretleri ölüm hastalığı sırasında şu duayı okudu: "Allah'ım! Ben bineğimin eğerini bağladım, yaygısı toprak olan kabir yerine seferimin hazırlığını yaptım. Benden sonra bana nisbet edilenlerle beni muaheze etme (sorguya çekme). Allah'ım! Resulünden bana ulaşanı tebliği tasdik ettiği ile Kitabın olan Kur'an-ı Kerim'i tefsir ettim. Şu kadar var ki, ömrümün hesabından korkuyorum. Ömrümün hesabından korkuyorum."
Vefat etmeden az önce, bir müddet kendinden geçti ve tekrar ayıldı. Sonra da; "Beni Cennetlerden, pınarlardan ve güzel konaklardan uyandırdınız" buyurdu.
Normal fasih ve beliğ konuşma melekesini kaybetti. 728 (H. 110) senesi Receb ayının evvelinde bir Cuma gecesi kelime-i şehadet getirerek vefat etti. Ruhumu teslim ettiği anda seksen sekiz yaşındaydı. Cenazesini talebelerinden Eyyub ile Humeydü't-Tavil yıkadılar. Cuma namazından sonra cenaze namazı kılındı. Bütün Basra halkı onun cenazesinde meşgul olmaları sebebiyle o gün ikindi namazı camide cemaatle kılınamadı. Salihiyye denilen yerde defnedildi. Kabri halen sevenleri tarafından ziyaret edilmektedir.
Pekçok alim ve veli yetiştirmiş olan Hasan-ı Basri hazretlerinn tasavvuftaki yolunu dört halifesi devam ettirdi. Bu halifeleri, Malik bin Dinar, Utbe-i Gulam, Ebû Haşim-i Mekki ve yerine vekil bırakmış olduğu Habib-i Acemi'dir. Hasan-ı Basri'nin Hazret-i Ali'den aldığı tasavvuftaki yoluna Ali'den sonra Edhemiyye ve Çeştiyye adları verilmiştir.
İmanla ilgili meselelerde çeşitli bozukluk ve sapık fırkaların ortaya çıkmaya başladığı bir devirde yaşayan ve birçok kıymetli eserler yazan Hasan-ı Basri hazretleri, Peygamber Efendimizin ve O'nun ashab-ı kiramının yolu olan Ehl-i Sünnet yolunun savunuculuğunu yaptı. İlmiyle ve güzel ahlakıyla insanların bu dünyada ve ahirette saadete, mutluluğa kavuşabilmeleri için gayret etti.
Eserleri: 1)Tefsir-ul-Haseni'l-Basri: Bu kitabı bir bütün olarak zamanımıza kadar ulaşmamıştır. Ancak kaynak tefsir kitaplarında dağınık rivayetler halinde bulunmaktadır. 2)Kitabü'l-Hasen ibni Ebi'l-Hasen fil Aded: Kur'an-ı Kerim'in ayetlerinin adedi ile ilgilidir. 3)Risale fi Fadlı Harami Mekketi'l-Mükerreme: Mekke'nin faziletine dairdir. 4)Risale Abdi'l-Melik ibni Mervan ila Hasen-il Basri ve Cevabihi Aleyha: Halife Abdülmek'e yazılmış bir risaledir. 5)Risale Erbea ve Hamsin Farida: Elli dört farzı anlatan bir kitaptır. 6)İmanda aranılacak elli fazilet hakkında bir risalesi, 7)El-İstigfaratu'l Munkıze Mine'n-Nar (Bu kitabın adı da Errad-ı Hıfzıyye'dir.) İstigfar, yani tövbe hakkındadır. Bunlardan başka eserlerinin de olduğu kaynaklarda bildirilmektedir.
Devam Edecek
