Hangi aşı daha iyi?

 

RECEP BAHAR / DETAY HABER

 

2020 sonbaharı Covid-19 salgınının birçok ülkede ikinci dalgayı görmeye başlaması ve günlük vaka sayılarındaki rekor artışlarla başladı. Kasım ayında günlük bazda tespit edilen vaka sayısı zaman zaman 600 bini aştı. Ancak bu ay içinde aşılarla ilgili peş peşe umut vadeden açıklamalar geldi. Ama henüz her şey bitmedi… Lakin rekor sürede geliştirilen bu aşılarla ilgili pek bir şey bilmiyoruz. Tarihte üretilen aşıların çoğunu geliştirmek yıllar sürdü. Ancak salgınının başlamasının üzerinden henüz bir yıl bile geçmeden yüzlerce aşı adayı ortaya çıktı. Bu çalışmalar hiç olmadığı kadar hızlı ilerledi.

Geniş kitlelerde (üçüncü faz) denenen 11 aşıdan beşi öne çıktı. Sırasıyla Biontech (Alman), Rus Gamaleya Enstitüsü (Sputnik 5), Sinovac (Çin), Moderna (ABD) ve son olarak Oxford (İngiltere) üçüncü faz çalışmalarında alınan ilk sonuçların yüksek oranlarda etkili olduğunu duyurdu. Aşıların başarı oranı yüzde 90-95 verildi. 

 

Yeni teknolojiler devrede

 

Bu beş aşının ortak özelliği, geleneksel aşılara göre nispeten daha yeni teknolojilerle geliştirilmiş olmaları. Özellikle BioNTech ve Moderna aşıları onaylanması durumunda tarihte RNA teknolojisi kullanılan ilk aşılar olacak.

Geleneksel aşılarda enfeksiyona sebep olan virüsler, zayıflatılarak ya da etkisizleştirilerek vücuda enjekte ediliyor, böylelikle vücut, kendisine zarar veremeyecek hale gelen virüse karşı bağışıklık kazanmayı öğreniyor.

RNA tabanlı aşılarda ise virüsün tamamı yerine onun genetik bilgisini taşıyan RNA zincirinden kritik bir kısım vücuda enjekte ediliyor. RNA aşıları ise kısa zamanda daha fazla üretim yapılabilmesine olanak sağlayacak bir teknolojiye sahip.

Viral vektör aşılarında da yine gen teknolojisi kullanılarak, virüsün taşıdığı genetik materyalin bir kısmı, başka bir virüs içine yerleştiriliyor ve vücuda enjekte ediliyor. BioNtech ve Moderna aşıları RNA tabanlı, Sputnik V ve Oxford/Astrazeneca aşıları da viral vektör tabanlı aşılar. Çin Sinovac ise inaktiv tabanlı bir aşı. Türkiye'de de aşı bu yöntemle geliştiriliyor. 

 

RNA aşıları soğutmaya ihtiyaç duyuyor

 

Bu aşılarla ilgili ikinci kritik farklılık da dağıtım ve depolama esnasında ihtiyaç duyulan soğutma gereksinimi. RNA değişken bir yapıda olduğu için, Moderna ve Pfizer aşılarının daha düşük sıcaklıklarda muhafaza edilmesi gerekiyor. Normal soğutucularda kısa süre saklanabiliyor. Örneğin BioNTech aşısı 4 derecede bir hafta, -70 derecede ise 6 ay saklanabiliyor. Moderna'nın aşısı ise 4 derecede 30 gün, -20 derecede 6 ay kalabiliyor. Sputnik 5 ve AstraZeneca aşıları ise 4 derecede 6 ay saklanabiliyor. 

 

En ucuzu AstraZeneca

 

Aşıların arasındaki bir başka fark da maliyetleri… Oxford ve AstraZeneca tarafından geliştirilen aşı doz başına 3 dolar... 28 gün arayla iki doz kullanılmalı. Sputnik 5 ise doz başına 10 dolar, 21 gün arayla iki doz alınması gerekiyor. BioNTech aşısı ise doz başına 19.5 dolar, 28 gün arayla iki doz enjekte ediliyor. Moderna'nin fiyatının 25-37 dolar arasında olması bekleniyor. O da 28 gün arayla iki doz vuruluyor. Çin aşısının da dozunun 12 dolar olduğu ifade ediliyor. İki dozun sebebi, ilk dozun uygulanmasından sonra geçen sürede azalan antikor miktarını, ikinci doz ile belli bir seviyenin üzerine çıkarmak.

 

Türkiye'ye ne gelecek?

 

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Çin menşeili Coronavac aşısından 50 milyon doz sipariş edileceğini duyurdu ancak 2 doz yapılan bu aşının başarılı olup olmayacağı şimdilik net değil. Gerçi diğer aşıların başarısı da kuşkulu. Türkiye, BioNtech aşısından ilk aşamada sadece 1 milyon doz sipariş edecek. Bu miktar zamanla 25 milyon doza çıkacak. Batı ülkeleri ise Rus ve Çin aşılarından şimdiye kadar sipariş vermedi.