İklim Krizine Karşı Tartışmalı Bir Plan: Stratosfere Kükürt Enjekte Etmek

Küresel ısınmanın etkileri artık yalnızca kutuplarda eriyen buzullarla sınırlı değil; ekstrem hava olayları, kuraklık, seller ve tarımsal verimlilikteki düşüş gibi sonuçlarla, gezegenin neredeyse her köşesinde hissedilir hâle geldi. Bu dramatik tablo karşısında bazı bilim çevreleri, yalnızca karbon salımını azaltmanın yeterli olamayacağını savunarak daha radikal müdahaleler üzerinde çalışıyor. Bunların başında ise stratosferik jeomühendislik geliyor: Atmosferin üst katmanına sülfür bazlı aerosol parçacıkları enjekte ederek Güneş ışınlarının bir kısmını uzaya geri yansıtmak.
Bu teknik, doğadan ilham alıyor. 1991 yılında Filipinler'deki Pinatubo Yanardağı'nın patlaması sonrası, atmosfere yayılan milyonlarca ton kükürt dioksit, gezegenin ortalama sıcaklığını yaklaşık bir yıl boyunca 0.5°C kadar düşürmüştü. Bilim insanları bu doğal "soğuma" etkisini yapay yolla yeniden yaratmayı hedefliyor. Hesaplamalara göre stratosfere düzenli olarak belirli miktarda aerosol salımı yapılması, sıcaklık artış hızını yavaşlatabilir ve iklim krizine karşı zaman kazandırabilir.
Ancak bu yöntem, çözüm kadar belirsizlik de barındırıyor. Güneş ışığını geri yansıtmak, gezegende genel bir soğuma sağlasa da bölgesel iklim dengesizliklerine yol açabilir. Örneğin bazı bölgelerde yağış rejimleri bozulabilir, tarımsal verim düşebilir ya da kuraklık şiddetlenebilir. Ayrıca aerosollerin uzun vadeli etkileri atmosfer kimyasında geri dönüşü zor bozulmalara neden olabilir. Bu riskler nedeniyle bazı araştırmacılar bu yöntemi "gezegenin termostatını körlemesine çevirmek" olarak nitelendiriyor.
Stratosferik jeomühendislik aynı zamanda derin etik ve siyasi tartışmaları da beraberinde getiriyor. Hangi ülkeler bu tür müdahalelere karar verecek? Küresel bir etkisi olacak uygulamanın sorumluluğu kimde olacak? Eğer bazı ülkeler fayda görürken diğerleri zarar görecekse, bu eşitsizlik nasıl yönetilecek? Dahası, bu tür teknolojilerin varlığı, hükümetlerin karbon emisyonlarını azaltma konusunda gevşemesine ve asıl sorunu ertelemesine yol açabilir.
İklimi yapay yollarla düzenleme fikri, insanlığın doğa üzerindeki gücünü değil, sınırlarını da yeniden sorgulatıyor. Bu yöntem, bir yandan çaresizliğin bir ürünü gibi görünürken, diğer yandan insanın gezegeni mühendislik projelerine dönüştürme arzusunun tehlikeli bir yansıması olarak değerlendiriliyor.