Bağımlılıkta kumar

 

Genel olarak çeşitlendirilirse, sigara, madde, alkol, kumar ve teknoloji (İnternet, oyun, bilgisayar, ekran, dijital) bağımlılığı şeklinde beş başlıkta toplanabilir. Kendi içlerinde de madde bağımlılığı (sigara, madde ve alkol) ve davranışsal bağımlılık (kumar ve teknoloji) diye ikiye ayrılabilir. İlkinde alınan bir maddenin vücutta oluşturduğu mikro ve makro düzeyde bir değişimden söz ederken, davranışsal olan bağımlılıkta tüm olaylar insan beyninde dışarıdan maddesel bir katkı olmadan gerçekleşmektedir. Ne yazık ki, bu durum ilkine göre tedavi şansının da düşük olmasının kaynağı olabilmektedir.

 

 

Kumar daha büyük bir kazanç sağlamak amacıyla değer taşıyan bir şeyi (çoğunlukla para) riske atma eylemidir. Ya da bir bireyin daha da değerli bir şey elde etme umuduyla değerli bir şeyi riske atmasıdır. Kumar bağımlılığı, kişinin hayatını olumsuz etkilemesine rağmen kumar oynamaya devam etme isteği duyduğu için kontrol edilemez bir dürtüdür. Kumar bağımlılık yapar çünkü beynin ödül sistemini madde veya alkol gibi uyarır. Aslında, kumar bağımlılığı dünya çapında en yaygın dürtü-kontrol bozukluğudur.

 

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de kumar ve sanal kumar bağımlılığı özellikle Kovid-19 pandemisinin meydana geldiği 2019-2020 yılından itibaren ivme kazanarak artmıştır. 

 

Türkiye Yeşilay Cemiyeti tarafından yapılan 'Türkiye Kumar Raporu'na göre, Türkiye'de kumara başlama yaşı 15'e kadar düştüğü ve 15 yaşın üzerindeki her 10 kişiden birinin hayatında en az bir kez kumar oynadığı ve en riskli grubun gençler olduğuna dikkat çekiyor.

 

Ayrıca erkekler kadınlara kıyasla kumar oynama davranışıyla daha erken yaşlarda tanışsa da bağımlılık, kadınlarda daha hızlı gelişebilmektedir.

 

Dünya Sağlık Örgütü kumar oynama bozukluğunu, davranışsal bağımlılıklar arasında ve şu özelliklerle tanımlanmaktadır:

 

Kumar oynama üzerinde kontrolün sağlanamaması (başlama, sıklık, yoğunluk, süre, sonlandırma ve bağlam açısından).

 

Kumar oynamaya yaşamdaki diğer ilgi alanlarına ya da günlük faaliyetlere göre öncelik verme.

 

Ortaya olumsuz sonuçlar çıkmasına rağmen kumar oynamaya devam etme ya da daha fazla oynama.

 

Kumar oynamaya yönelik davranış örüntüleri sürekli veya dönemsel olabilse de genellikle tekrarlayıcıdır. Kişide kumar oynama bozukluğu olduğunu söyleyebilmek için yukarıda bahsi geçen üç özelliğin en az 12 aylık süre boyunca belirgin bir şekilde gözlenmesi gerekmektedir.

 

Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında (DSM-5) kumar oynama bozukluğu şu şekilde tanımlanmaktadır: 

 

On iki aylık bir süre içinde, aşağıdakilerden en az dördü (ya da daha çoğu) ile kendini gösteren, sorunlu bir kumar oynama davranışı:

 

İstediği coşkuyu sağlayabilmek için giderek daha çok parayla kumar oynamaya gereksinimi.

 

Kumar oynamayı bırakma ya da durdurma girişimleri sırasında huzursuz, kolay kızan biri olma.

 

Kumar oynamayı denetim altına almak, bırakmak ya da durdurmak için yineleyen, sonuç vermeyen çabalarda bulunma.

 

Sık sık kumar oynama üzerinde düşünüp durma (geçmişteki kumar oynama yaşantılarını yeniden yaşamayı sürekli düşünüp durma, bir sonraki girişimini engellemek ya da tasarlamak, kumar oynamak için para bulma yollarını düşünme).

 

Sıklıkla, sıkıntı duyarken kumar oynama (çaresiz, suçlu, bunalmış).

 

Parayla kumar oynayıp yitirdikten sonra, çoğu kez, eşitlenmek için bir başka gün geri gelme (yitirdiklerinin ardından koşma).

Kumar oynadığını gizlemek için yalan söyleme.

 

Kumar oynama yüzünden önemli bir ilişkisini, eğitimini ya da iş olanağını tehlikeye atma.

 

Kumar oynadığı için düştüğü maddi sıkıntı sebebiyle başkalarından borç alma.

 

 

Kumar bağımlılığıyla ilişkilendirilen bazı bilişsel tuzaklar, literatürde belirli terimler ve kavramlarla tanımlanmıştır:

 

Tahmin yanılgısı: Birey, geçmişteki sonuçların gelecekteki olayları etkilediğine inanarak yanlış çıkarımlarda bulunur. Örneğin rulette sürekli aynı renge bahis yapan bir kişinin "Bir sonraki sefer mutlaka bu renk gelir," düşüncesi, bu yanılgının bir örneğidir. Oysa her oyun, birbirinden bağımsızdır.

 

Yakın kayıp etkisi: Kaybın, kazanca çok benzer bir şekilde algılanması, bireyde kazanmaya yaklaştığı hissi yaratır. Bu yanılsama, "Bir dahaki sefer kazanacağım," düşüncesini pekiştirerek kumar oynamayı sürdürmesine neden olur.

 

Sosyal onay: Birey, çevresindeki kişilerin kumar oynamasını gözlemleyerek, bu davranışı daha normal ve kabul edilebilir bir eylem olarak değerlendirebilir. Bu durum, kumar oynama eğilimini artırabilir.

 

Kontrol yanılsaması: Şansa dayalı oyunlarda birey, doğru strateji veya yöntemlerle sonucun kontrol edilebileceğine inanabilir. Bu yanılsama, bireyin kumar davranışını sürdürmesine neden olur.

 

Kayıp telafisi yanılgısı: Kaybedilen miktarları geri kazanma düşüncesi, bireyin daha fazla kumar oynamasına yol açar. Ancak bu yaklaşım genellikle kayıpların daha da artmasıyla sonuçlanır.

 

 

Kumar bağımlısı insanlar kaybettiklerinde, kendilerini yeniden oynamamak için durduramaz veya bir kayıp limiti belirleyemez; kendilerini paralarını geri almaya çalışmak için oynamaya devam etmek zorunda hissederler. Çoğu durumda, kişi amaçlanandan daha fazlasını kaybeder, kaybedilen para miktarı için kendisini suçlar ve daha sonra daha fazla kumar oynayarak kayıpları telafi etmeye çalışır, bu da daha fazla para kaybına neden olur. Bazen kazanır ama hiçbir zaman oynamadan durmayacağı için o kazandığını da kaybeder. Toplamda hiçbir kumarbaz kazanamaz. Bu yıkıcı döngü birçok olumsuz sonuca yol açar. Ta ki yıkımın kendi canını, malını, ailesi veya çevresini bitirene kadar devam eder. 

 

 

Kumar bağımlısı bazı kişilerin ibret verici sözlerine de kulak vermek iyi olur: 

 

-Kumarbazın sonu ya mezardır ya mahpus.

-Kazanan her zaman kasa ama kaybeden cümbür cemaat biz.

-Biri annemin çantasına elini uzatsa veya onu ağlatsa onu vururum. Ama son 10 yılda bunların hepsini ben yaptım ve evdeki tüm huzursuzluğun başrolünde ben vardım.

-Yalan benim adım soyadımdı.

-Kumarcı bir gün kazanır altı gün kayıp eder ama hep kazandım zanneder.

-Bende ne merhamet ne acıma hissi ne de sevgi kalmıştı.

-Kumar oynarken kaybettiğimde ve madde etkisi altındayken birini öldürmemem için hiçbir bahanem yoktu.

-Ben iki çocuğumun büyüdüğünü görmedim.

-Babam bana vurmamak için kendine vuruyordu.

-Babam: al şu bıçağı kalbime sapla artık dayanamıyorum

-Üç ay içinde tüm paramı, 3 dairemi, işimi, eşimi, çocuklarımı, anne ve babamı kaybettim 

-Kumar evimi barkımı aldı. Paramı aldı. Evliliğimi, sağlığımı aldı. Bir de adliyeye düşürdü. 

 

Son söz olarak, bağımlılık, sanal kumar ve çeteler ile ülkemiz gençliğine alenen yapılan saldırı ve yok etme planına karşı "geleceği savunmak" temalı halka açık toplantılar ile tüm Türkiye'de bayrak açan Bağımsız Türkiye Partisi Genel Başkanı Av. Hüseyin Baş ve organizasyon ekibine "partilerin aslında bir sivil toplum örgütü" olduğunu da hatırlattığı için teşekkür ederim.

 

(Not: Bu yazıda "kumar oynama bozukluğu" ile "kumar bağımlılığı" arasında belirgin irade kaybı gibi farklar olsa da –yazının farkındalık oluşturma amacı ile- terimler birbirlerinin yerine kullanılmıştır.)