Depreme hazır değiliz

Dün 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi'nin 20'inci yıldönümüydü. Saat 03.02'de, 7,4 şiddetinde gerçekleşen ve 45 saniye süren depremin bilançosu oldukça ağırdı.

İstanbul, Yalova, Sakarya, Bolu, Bursa, Eskişehir, Zonguldak ve Tekirdağ'ı etkileyen depremde resmi kayıtlara göre 18 bin 373 vatandaşımız hayatını kaybetti, 48 bin 901 vatandaşımız yaralandı, 5 bin 480 vatandaşımız ise kayboldu.

Gayri resmi rakamlara göre can kaybının 50 binin üstünde olduğu ifade ediliyor.

Yıkıcı depremde 285 bin ev ve 43 bin iş yeri büyük hasar gördü. 134 bin bina yıkıldı, yaklaşık 600 bin kişi evsiz kaldı. 

Can kaybının resmi rakamların çok daha üstünde olduğunu yıkılan bina sayısından görebilirsiniz. 

Depremin yol açtığı hasar 20 milyar doları geçti.

Gölcük Depremi, 1939'da Erzincan'da gerçekleşen 7,9 büyüklüğündeki depremin ardından Türkiye tarihinin 2'nci en büyük depremi olarak kayıtlara geçti. 

17 Ağustos depremi geçeli 20 yıl oldu ama hala tam olarak yaraları sarılmış değil… Ve ülkemiz, deprem kuşağında olmasına ve yakın zamanda Gölcük Depremi gibi yıkıcı depremler yaşamasına rağmen olası bir depreme hazırlıklı mı? 

Bu soruya "evet" demek isterdik ama maalesef hayır?

* Vatandaşlar depremlere karşı yeterince bilinçli ve hazır değil…

* Hala hasarlı binalarda ikamet ediliyor.

* Türkiye'de çoğunluğu İstanbul'da 6,5 milyon konut hala dönüştürülmeyi bekliyor.

* Olası bir depremde tehlikeli görülen bir buçuk milyon konutun acilen yıkılması gerekiyor.

* Deprem toplanma alanları AVM'lere dönüştürüldü.

* Nüfusun yüzde 70'i deprem riski altında…

* 6,5 şiddetinde bir depremde İstanbul'da en az 2 milyon insan evsiz kalacak.

* Bir sonraki depremin Marmara Denizi'nde olacağı öngörülüyor.

Yetkililerin bu konudaki açıklamaları dikkat çekici:

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) İnşaat Mühendisleri Odası, başta İstanbul olmak üzere kentlerin yarısının güvensiz yapılarla dolu olduğunu, İstanbul'un en az 6,5 büyüklüğünde bir depremi mutlaka yaşayacağını, can kaybının yanı sıra 2 milyon kişinin de evsiz kalacağını belirtti.

TMMOB Başkanı Cemal Gökçe, "İstanbul'da deprem sonrası toplanılacak boş alan kalmamıştır. 1999 depremi sonrası 493 toplanma alanı ve çadır kurulacak yerin 3/4'ü ranta teslim edilmiştir. İstanbul AVM'lere, gökdelenlere teslim edilmiştir" diye konuştu.

Deprem araştırmalarıyla dünyanın önde gelen kurumlarından sayılan Potsdam merkezli Jeolojik Araştırmalar Merkezi'nin (GFZ) uzmanlarından Alman sismolog Prof. Dr. Marco Bohnhoff, depremin İstanbul merkezine çok yakın bir mesafede yaşanacak olması nedeniyle etkisinin büyük, sonuçlarının da dramatik olacağına dikkat çekti.

Bohnoff şunları söyledi: 

"Üç önemli parametre var. Birincisi depremin büyüklüğü… İstanbul'da beklenen deprem 7,0 ile 7,4 arasında bir büyüklükte olacak. Bu, gerçekten çok güçlü bir deprem, özellikle depremin İstanbul merkezine çok yakın bir mesafede yaşanacak olması nedeniyle etkisi de büyük olacak. 

İkinci parametre depremin nerede olacağı… Bunu da, tektonik plaka sınırlarını bildiğimiz için yine göreceli olarak öngörebiliyoruz. Bir sonraki büyük deprem, İstanbul'dan sadece 20 kilometre uzaklıkta, Marmara Denizi'nde olacak. 

Geriye depremin ne zaman olacağı sorusu kalıyor. Ancak bunu yanıtlamak için sistemi yeterince iyi bilmiyoruz. O nedenle sadece ihtimallerden söz edebiliriz: İstanbul bölgesinde, önümüzdeki 30 yıl içerisinde, 7,4 büyüklüğüne ulaşabilecek bir deprem olasılığı yüzde 70. Bu da çok yüksek bir değer…"

Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Deprem Mühendisliği Ana Bilim dalı Başkanı Prof. Dr. Eser Çaktı'ya göre, 1939'dan başlayan depremler, batıya doğru birbirini tetikleyerek İstanbul'a doğru yaklaşıyor. Prof. Dr. Çaktı "2000'li yıllarda yapılan çalışmalar, 30 yıl içinde Marmara Denizi'nde 7'den büyük bir deprem olma olasılığının yüzde 40 ila 60 arasında olduğunu gösteriyor. İstanbul'un güney kısımlarının depremden daha fazla etkileneceğini söylemek mümkün" dedi.

Gazi Üniversitesi Deprem Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen de, "Kuzey Anadolu fay zonu, aşağı yukarı 1600 km uzunluğunda, Türkiye'yi kuzeyden güneye doğru bölen bir hat. Hem Türkiye'nin hem dünyanın en aktif faylarından biri... Erzincan depremiyle beraber Kuzey Anadolu fay zonu üzerinde bir seri başlıyor. 1943, 1944, 1957 ve 1967 yıllarında doğudan batıya doğru giden depremler var. Bunların en sonuncusu da 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi depremi ve bunun hemen 3 ay ardından sonra meydana gelen 13 Kasım Düzce depremi. Kuzey Anadolu fay zonunda meydana gelebilecek olan depremlerin çok büyük bir ihtimalle Marmara Denizi'nde olacağı yönünde değerlendirmelere katılıyoruz" değerlendirmesinde bulundu.

Deprem ile mücadele güçlü ve baba devlet yapısını gerekli kılıyor. Bütçesi yamalı bohçaya dönmüş, yıllık bütçe açığını 6 ayda tutturan, ihtiyat akçesini (kefen parası) bile devreye koymuş, borca dayalı bir ekonomi anlayışıyla deprem ile mücadele etmek asla mümkün değildir. 

Kentsel dönüşüm rantsal dönüşüme dönmüş, deprem vergisi ve sigortası olarak toplanan paralar, Hazine'nin bütçe açıklarına yama yapılmaya çalışıyor; bu politikayla hiç binalar, alt yapılar, yollar depreme hazır hale getirilebilir mi?

Bu konuda da tek çözüm her konuda olduğu gibi Prof. Dr. Haydar Baş'ın Milli Ekonomi Modeli, Sosyal Devlet Milli Devlet tezidir. MEM'de toplu konut projesi, TOKİ gibi değildir; daireler vatandaşa maliyet fiyatına 20 ay vade ve sıfır faizle verilir. Devletin vereceği sosyal devlet projeleriyle de bu taksitleri ödeyebileceği imkan da sunulur. Sosyal devlet budur.

Sosyal devlet, vatandaşını müşteri olarak, yolunması gereken kaz olarak görmez, onu efendi kabul eder ve bütün gücüyle vatandaşına hizmet eder.

Devlet yolunu, köprüsünü, alt ve üst geçitlerini, faturayı vatandaşın sırtına bırakarak yapmaz, senyoraj gelirini kullanarak elde ettiği Milli Para'sıyla yapar ve vatandaşından da bunlar için 1 kuruş para almaz. Bunlar devletin asli görevlerindendir.

Milli Ekonomi Modeli ve Milli Devlet anlayışı devreye koyulmadığı müddetçe depremin ve diğer doğal afetlerin acı faturalarını ödemeye devam edeceğiz. Artık ayıkalım.