MURAT ÇABAS / HABER ANALİZ

Türkiye'nin dünyada en kırılgan 5 ülke içinde yer alması, finansal sisteminin dövize endeksli olması sebebiyle borca olan bağımlılığı, ithalatın ihracattan daha fazla artması ve sürekli cari açık vermesi, Merkez Bankası net rezervlerinin negatifte olması, bu şartlara rağmen dalgalı kur politikasını benimsemesi Türk Lirası'nın istikrarsız olmasına neden oluyor. Ekonomideki kötü gidişat dışarıda yaşanan olumsuz gelişmelerle birleşince çok daha vahim bir tablo ortaya çıkıyor.

'TL en zayıf durumda' demişti

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati Mart ayında katıldığı Anadolu Soruyor Programı'nda, "Bunlar bekliyorlar dolar kuru 20, 25, 30 lira olacak. Bilerek yayıyorlar. Niye olsun? Zaten Türk Lirası şu an en zayıf durumunda. Gideceği bir yer yok bir kere. Vatandaş rahat olsun" ifadelerini kullanmıştı. Ama son 4 gündür TL'nin peş peşe değer kaybetmesi Bakan Nebati'nin bu sözlerini boşa çıkardı. Zira Bakan bu açıklamaları yaptığı sıralarda 14.68 lira seviyesinde olan dolar, dün gece 15.50 TL'yi aştı.

TL değer kaybediyor

Dün akşam piyasaların kapanma saatinde 15.26 TL olan dolar, gece saatlerinde 15.51 TL seviyesini gördü ve bu sabah 15.35 TL değerinde güne başladı. Yapılan bir takım müdahalelerin ardından saat 10.25 itibarıyla 15.30 TL'ye düşen dolar, haberimizi hazırladığımız sıralarda 15.33 TL'den işlem görüyordu. Burada dikkat etmemiz gereken husus şu; sadece dolar TL karşısında değer kazanmıyor, TL tüm para birimleri karşısında değer kaybediyor. Dolar, sabah açılış değeri itibariyle yüzde 0.56 artarak 15.33 TL olurken, avro yüzde 0.87 artarak 16.22 TL'ye, sterlin ise yüzde 0.82 artarak 18.98 TL'ye yükseldi. Bugün 15.35 TL seviyesinde açılıp, 15.38'leri gören doların ilerleyen saatlerde 15.33 TL'ye düşmesinde TCMB ve BDDK'nın bankalara verdiği talimatın etkili olduğu ifade ediliyor. Buna göre, TCMB ve BDDK dün koordineli olarak bankalara kurumsal döviz işlemlerini piyasanın likit olduğu saat 10.00-16.00 saatleri arasında gerçekleştirilmesini istedi. Bu uygulama ile likiditenin düşük olduğu saatlerde TL'deki oynaklığın azaltılması amaçlandı.

MB dolar satıyor

TL'nin döviz kurları karşısında erimesi devam ederken, Merkez Bankası emanet rezervlerinden satış yapmaya devam ediyor. Net rezervleri negatif olan, diğer ifadeyle rezerv açığı olan MB, swap (takas) işlemleriyle brüt rezervleri artıda gösteriyor. MB'nin sadece Nisan ayında KİT'lere 3 milyar 296 milyon dolar döviz sattığı açıklandı. Enerji fiyatlarının yüksek seyri Türkiye'nin ithalat faturasını artırırken, TCMB'nin KİT'lere son 6 aydaki toplam döviz satışı 21.6 milyar dolar oldu. Bu 6 aylık dönemde MB'nin ortalama döviz satışının aylık 3.6 milyar dolar olduğu görülüyor. Kasım-Nisan döneminde aylık bazda en yüksek döviz satışı, 5.4 milyar dolarla Şubat ayında oldu. Takas yöntemiyle emanet olarak elde edilen bu dövizlerin, geri ödenmesi aşamasında ne yapılacağı merak konusu.

TL değer kaybetmeye devam edecek

Türkiye borca, dolara ve ithalata bağımlı serbest piyasa ekonomisinden kurtulmadığı müddetçe TL'deki istikrarsızlık maalesef devam edecek. TL'nin önümüzdeki günlerde de değer kaybetmeye devam etmesi beklenirken, uzmanlar kamunun değer kayıplarına izin vermemesi halinde TL'nin değerini korumak için rezervlerinden ya da ihracatçılardan elde ettiği dövizlerden çok daha yüksek miktarda kullanması gerekeceğini, bunun da sürdürülebilir bir politika olmayacağına dikkat çekiyorlar. Döviz kurlarının negatif bir rezervle sabit bir şekilde duramayacağına dikkat çeken uzmanlar, bir politika değişikliğine gidilmediği müddetçe TL'nin değer kaybetmesinin kaçınılmaz olduğunu vurguluyorlar. Uzmanlar, TL'yi güçlü yapacak adımın, Prof. Dr. Haydar Baş'a ait Milli Ekonomi Modeli'nin bir projesi olan "emek ve üretim karşılığı senyorajla Milli Para'nın devreye konulması" olduğunu belirtiyorlar.