Faiz borcu ve Hazine borçlanması: Merkezi Yönetim Bütçesinin görünmeyen yükü
Modern devletlerin mali yapısında en karmaşık ve aynı zamanda en kritik unsurlardan biri faiz borcudur
14.09.2025 14:17:00 / Güncelleme: 14.09.2025 14:22:18
Hasan Gündoğdu
Hasan Gündoğdu
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, merkezi yönetim bütçesindeki faiz borcu, yalnızca ekonomik bir gösterge değil; aynı zamanda kamu maliyesinin sürdürülebilirliği açısından bir stres testidir.
Faiz borcu nasıl oluşur?
Faiz borcu, devletin geçmişte yaptığı borçlanmaların maliyetidir. Devlet, gelirleri giderlerini karşılamadığında aradaki farkı borçlanarak kapatır. Bu borçlanma, genellikle belirli bir vade ve faiz oranı üzerinden yapılır. İşte bu faiz oranı, zamanla birikerek bütçede "faiz gideri" kalemi olarak karşımıza çıkar.
Borçlanma nedenleri: Kamu yatırımları, sosyal harcamalar, bütçe açıkları, ekonomik krizler.
Faiz gideri: Borcun anaparası değil, borcu kullanmanın maliyeti.
Bütçeye etkisi: Faiz giderleri, merkezi yönetim bütçesinin zorunlu harcamaları arasında yer alır ve genellikle eğitim, sağlık gibi alanlara ayrılabilecek kaynakları sınırlar.
Hazine nerelere borçlanır?
Hazine, borçlanma işlemlerini hem iç piyasadan hem de dış kaynaklardan gerçekleştirir. Bu borçlanmaların temel amacı, kamu finansmanını sağlamak ve nakit akışını dengelemektir.
İç borçlanma
Devlet tahvilleri ve hazine bonoları: Bankalara, yatırımcılara ve bireylere satılır.
Merkez Bankası ve kamu bankaları: Özellikle kısa vadeli nakit ihtiyaçlarında başvurulan kaynaklardır.
Finansal piyasalar: Faiz oranları ve vade yapısı piyasa koşullarına göre belirlenir.
Dış borçlanma
Uluslararası finans kuruluşları: Dünya Bankası, IMF gibi kurumlar aracılığıyla.
Yurtdışı tahvil ihracı: Eurobond gibi araçlarla küresel yatırımcılardan borçlanılır.
İkili anlaşmalar: Diğer ülkelerle yapılan kredi anlaşmaları.
Borçlanma süreci nasıl işler?
Borçlanma süreci teknik, hukuki ve siyasi boyutları olan bir mekanizmadır. Türkiye'de borçlanma yetkisi yasama organına, yani TBMM'ye aittir. Ancak bu yetki, genellikle Hazine ve Maliye Bakanlığı'na devredilir ve Bakanlık bu yetki çerçevesinde borçlanma stratejisini belirler.
Stratejik planlama: Faiz oranı, vade, borçlanma miktarı gibi unsurlar piyasa koşullarına göre şekillendirilir.
Yasal çerçeve: 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu temel referanstır.
Risk yönetimi: Döviz kuru riski, faiz riski ve yeniden finansman riski dikkate alınır.
Faiz borcunun ekonomiye etkisi
Faiz borcu, bütçede yer kapladıkça kamu hizmetlerine ayrılabilecek kaynaklar azalır. Ayrıca yüksek faiz giderleri, yatırımcı güvenini zedeleyebilir ve ekonomik büyümeyi yavaşlatabilir. Bu nedenle borçlanma politikalarının şeffaf, sürdürülebilir ve risk odaklı olması büyük önem taşır.
Yorumlar
Yorum bulunmuyor.
