Fişer'in 7 Ekim 1916 tarihli raporu

İngiltere, XVI. yüzyıldan itibaren eğitimi kilise egemenliğinden kurtararak, tarihinden gelen milli değer ilkelerine göre laik hukuk sistemine göre bir yönetim kurmuştur. Her olayın sebep ve sonuçlarını değerlendirerek ilerlemenin yollarını bulmuş ve zamanının en güçlü devleti olmuştur. İngiltere Krallığı Birinci Genel savaşta yapılan Çanakkale Savaşının sebeplerini, sonuçlarının ve suçlularını araştırmak için bir komisyon kurar. Amaç; olayı değerlendirerek ayni hataları tekrarlamadan zafere gitmektir. Çanakkale Savaşlarının başında donanmanın ikinci Deniz Lordu olan Amiral Fişer yardımcı olmak için hazırladığı bir raporu bu komisyona verir. Raporunda, savaşa nasıl gidildiğini, deniz ve kara saldırılarında neden başarıya ulaşılamadığını ve niçin görevinden ayrıldığını yazar. Bu Raporun esasları şöyledir: "Çörçil (Deniz Bakanı) ile ben Çanakkale işi çıkana kadar tam bir anlaşma içerisinde çalıştık Bu işi (Çanakkale saldırısını) beğenemezdim, çünkü bir kaleye saldıran denizci delidir diyen Nelson düsturunu biliyordum. Çanakkale üzerindeki bilgim eskidir. Osmanlı-Rus savaşı sırasındaki (1877-78) donanmamız Çanakkale'den içeri girdiği zaman komutanı olduğum zırhlı da birlikte girmişti? Boer savaşı sırasında donanmam uzun boylu Limni'de kaldığı vakit Boğazı zorlamak işini yakından incelemek fırsatını bulmuştum.Birinci Deniz Lordu olarak göreve başladığım gün 20 Ekim 1904'de Dogger Bank olayının haberleri gelmişti. Kendi yetkilerim içinde kalarak Rusya ile muhtemel bir savaşa hazırlanmak için hemen Çanakkale'yi zorlamak işini inceledim. Daha o zaman şu inana vardım ki ordunun yardımı olsa bile bu iş çok tehlikeli ve tesadüflere bağlıdır. Bu tecrübelere dayanarak (Bu seferki) tasarının da başarısız olacağına hükmettim. Savaş komitesinde bu düşüncede olan tek kişi idim. Makamımdan çekilmedim çünkü hiç olmasa bir denemede bulunulmasını gerektiren önemli siyasal sebepleri anlıyordum Bundan başka başlatmış olduğum 612 gemiyi bulan geniş gemi yapılış programını kendim denetlemek istiyordum.Çanakkale'ye yapılan saldırının muhtemel başarısızlığına verdiğim tamimiyle nisbi önem, bu seferin devamıyla donanmalarımızın imkânları üzerinde yapılan ve biteviye artan emmeler düşünmekte olduğum başka deniz hareketlerinin yapılmasını imkânsız bırakacak, hatta esasa savaş bölgesinde deniz üstünlüğümüzü tehlikeye düşürecek dereceyi bulunca düşüncelerim değişmeye başladı. Çanakkale'ye yalnız deniz kuvvetleri ile saldırmaya karar verilir verimez bu işe karşınlığımı belirtmek için neden çekilmek tehdidini ortaya atmadığım sorulabilir. Bence Hükümetin başlıca teknik danışmanları kendi öğütleri kabul edilmedi diye çekilmemelidirler. Bunu ancak tasarlanan yıkımlı bir sonuca götürdükleri düşüncesinde olurlarsa yapılmalıdır. Boğazı (Yalnız denizden) zorlamak imkansız olmakla birlikte orada kullanılan gemileri her an geri çağırmak mümkün olduğu müddetçe ve seferin başında olduğu gibi onların bu işe ayrılması donanmanın genel görevini aksatmadıkça bu iş bir yıkıma gitmezdi? Seferin başarılı olması için elimden geleni yaptım ve ancak Çanakkale seferi uğrunda yapılan emmeler(Yani gemi kayıpları) donanmanın esaslı hareketlerini tehlikeye düşürecek bir çapa varınca çekildim? Savaş komitesinin 14 Mayıs 1915 toplantısında iyice anladım ki yeni gemilerden mürekkep donanmayı yaptırırken göz önünde bulundurduğum Kuzey denizinde gerçekleştirilecek büyük tasarılar artık uygulanmayacaktır(Alman donanması ile yapılacak Deniz vuruşmaları). Ayni gün öğleden sonra donanmadan kan emilmek istenilmesi bende şu inanı doğurdu: Çanakkale hareketini artık tasvip edemem. Ertesi gün çekildim. Bana öyle geldi ki büyük stratejik planım(Donanma ile Almanya'nın Baltık kıyılarına askeri çıkarma planı) derece, derece elimden alınmıştır? kuzeyin sığları ve yüksek dipleri için yapılmış olan Gemiler Akdeniz'e gönderilir?Komisyonda, Amiral Bekon (Fişer'in tarihçisi bir denizcidir) Amiral Fişer'in raporu okunduktan sonra Denizciler le, politikacıların çatışmasını şu görüşleri ile açıklar: Amiral Fişer, Balfur ve Çörçilin Çanakkale seferinden umulan faydaları ve başarı ihtimallerini savaş komitesinde sıra ile anlatışlarını dinler. Onlara karşı bir sözü yoktur. Başarı ümidi olmadığının da söylemez. Onlar konuşurken Fişerin gözleri, üç millik akıntıları ile (Boğazın) İngiliz gemilerine engeller çıkaran derinlilerinde amansız torpil tarlaları gizleyen koyu yeşil sularına dikili idi. Bu öldürücü akıntının iki yanında her geminin üzerine gece gündüz ateş kusacak hazır kaleler(Türk topçu tabyaları) vardı. Onları hiçbir duman görünmez hale getiremezdi. Fişer Mayın tarlalarının tahribi ve temizlenmesi işinde de şüpheci idi. Zırhlılar, boğaz kıyısından atılacak toplara dayanacak biçimde yapılmamıştı. İnceleme ve tecrübe, Amiral Fişer'e bu Çanakkale seferinin başarıya ulaşamayacağı kanısını veriyordu. Ancak Bakanlıkta görevli sivil ve amatör Denizcilerin (Çörçil ve Balfur) bilgisizlikten doğan iyimserlikleri onların ümitlerine geniş bir hayali alem açıyordu".  Nitekim o günlerde dünyanın en güçlü armadası, Amiral Fişer'in dediği gibi başarılı olamadı. Sözün kısası başarı veya zaferin sırrı, politikacıların tahmin ve varsayımlarına dayanan projelerinde değil, tecrübe ve akılla işlenmiş ilmi düşüncelerdedir.