Hangi aşıyı olalım Sinovac mı, BioNTech mi?

Son günlerde sıkça aldığım bir sorudan bahsetmek istiyorum. Covid-19 aşısı olacak tanıdıklar kendi veya yakınları adına arayarak, "Hangi aşıyı tercih edelim?" diye soruyorlar. Bazen "BioNTech aşısını olacağım, ancak pıhtı oluşturma riski var mı?" diye soruyorlar. Bazen de kronik hastalıklarından bahsederek kafa karışıklıklarını da dile getiriyorlar. Pek azı da yurt dışına çıkacağını, hangi aşıyı tercih etmesinin doğru olacağını soruyor. Bu soruları arttırmak mümkündür. Bu konudaki bilgilerimi paylaştıktan sonra bir öneride bulunacağım.

Kafa karışıklığının bir sebebi de Covid ile ilgili aşıların çeşidinin birden fazla olması. Geleneksel aşıda virüs zayıflatılarak kişiye doğrudan zerk ediliyor. Viral vektör aşısında ise başka bir virüs taşıyıcı olarak kullanılıp, viral genetik materyal aşılanacak şahsa veriliyor. Yaklaşık olarak son 10 yıldır üzerinde çalışılan ve ilk kez uygulanan m-RNA aşısı ile de virüsün başak proteininin vücut içinde sentezlenmesi ve bağışıklık sisteminin uyarılması hedefleniyor. 

En çok sorulan pıhtılaşma ile ilgili. İlk pıhtı haberi viral vektör aşıları ile gündeme geldi. İngilizlerin AstraZeneca aşısı bunlardan bir tanesi. Ardından Amerikalıların Johnson and Johnson aşısının da pıhtı oluşturduğu tartışıldı. Ancak oran bir milyon doz başına 10.9 olarak bulununca bazı ülke sağlık otoriteleri bunun tolere edilebileceğini belirttiler. Ancak bazı risk gruplarına göre tasnif yaptılar. 

Covid hastalığı geçirenlerde pıhtı riski toplumun geneline göre 100 kat daha fazladır. O zaman aşının çok düşük de olsa pıhtı riski burada görmezden gelinebilir. Burada asıl dikkat edilmesi gereken önceden derin ven trombozu geçirenlerin mutlaka doktoruna sorarak aşı yaptırması. Bu kişiler pıhtı engelleyici tedavi alıyor olsalar da farklı koruyucu ilaç desteğine ihtiyaçları olabilir. 

Gelelim ülkemizde yapılan Sinovac ve BioNTech aşılarına. 

Aşı komplikasyonları konusunda karşılaştırmalı çok sayıda bilimsel verilere ihtiyaç vardır. Ancak şu anda ülkemizde her iki aşıda yeterli sayıda uygulanmadığı için karşılaştırma yapmak biraz zor. 

İlk söyleyeceğimiz hangi aşıya daha rahat ulaşabiliyorsanız o aşıyı yaptırabilirsiniz demek olacaktır. 

Bilimsel çalışmalara göre kronik hastalığı olanlar, antikor yanıtı geliştirme kapasitesi düşük olanlar, pıhtılaşma bozukluğu olanlar, hastalığı kapma riski daha yüksek olanlar, yurt dışına seyahat edecekler karar verirken bu parametrelere dikkat etmeliler. 

Aslında kafaları karıştıran Sağlık Bakanlığı'nın "İsteyene Sinovac, isteyene BioNTech vurulacak" açıklaması ve uygulaması. Oysa yapılması gereken bu konuda bir algoritma olmasıdır. Aşı olacak şahsın parametrelerine göre olacağı aşıyı "e-nabız" yoluyla yapay zeka önermelidir, kararı yine kişi kendisi vermelidir. Şahsa, sağlık ve sosyal durumuna göre tercihini etkileyecek karşılaştırmalı sonuçlar bildirilmelidir. Bu konudaki kafa karışıklığını gidermek için bu elzemdir. 

Yurt dışına seyahat edecek olabilirsiniz. Avrupa, Amerika'ya, Hicaz'a ve Uzak Doğu'ya gidecek olabilirsiniz. Her ülkenin kabul ettiği aşılar farklı olabiliyor. Seyahat izni alabilmeniz için o ülkenin kabul ettiği aşıyı olma zaruretiniz vardır.

Ayrıca sayıca az da olsa aşı olup olmama konusunda kafası karışık bir kesim var. Bu kişilere de aşı olmadığı takdirde taşıdığı riskler gösterilmelidir. Dünyada ve ülkemizde kullanılan aydınlatılmış onam işlemi ve belgesi kapsamında yapılması gereken de budur. Böylece aşı uygulanacak kişi algıya göre değil özgür seçimiyle kendi koşullarına göre karar verecektir.